Kocioł Czarownic - nowe oblicze

Po trwającej ponad 20 lat modernizacji, Stadion Śląski w Chorzowie na stałe powrócił na mapę obiektów sportowych w Polsce. To nowoczesny i spełniający współczesne standardy obiekt.

Stadion Śląski w Chorzowie, symbol przypominający o latach świetności piłkarzy pokolenia Orłów Górskiego, zna każdy kibic. W Kotle Czarownic (ten przydomek nadali obiektowi angielscy dziennikarze będący pod wielkim wrażeniem giganta, a relacjonujący zwycięski dla naszych rodaków w meczu z Anglią w 1973 r.) grały najlepsze kluby i reprezentacje. Rozgrywały się pamiętne wydarzenia - dwie bramki Gerarda Cieślika w meczu ze Związkiem Radzieckim urosły do symbolu walki z komunizmem. Tutaj z porażką musieli się pogodzić tacy piłkarze, jak choćby Johan Cruyff, Bobby Charlton, a nawet Cristiano Ronaldo. To tu Jerzy Szczakiel został żużlowym mistrzem świata, a po upadku żelaznej kurtyny swoją grą, zespoły takie jak U2 czy Metallica rozgrzewały fanów na koncertach.

Piłka nożna to bezsprzecznie najpopularniejsza gra zespołowa świata. Ogromny biznes, generujący miliardy dochodów rocznie. Nazwiska największych gwiazd noszą na koszulkach miliony ludzi na całym globie. W wielu krajach futbol to wręcz religia - w 1969 r. pomiędzy Hondurasem a Salwadorem wybuchła wojna, której powodem był wynik meczu piłkarskiego reprezentacji piłkarskich obu krajów.

Piłka nożna nieodłącznie kojarzy się ze stadionami. Gra na stadionie to marzenie każdego adepta futbolu. Pojemność trybun i doping kibiców świadczy o mierze drużyny. Wielkie światowe areny przyciągają tłumy kibiców. A tłumy to zagrożenie. Miejsca takie jak belgijskie Haysel czy angielskie Hillsborough to symbole. Niestety tragiczne, stale przypominające o zagrożeniach czyhających na widzów sportowych aren.

Odporność Stadionu

Decyzja o budowie Stadionu Śląskiego zapadła w 1950 r., podczas posiedzenia Wojewódzkiej Rady Narodowej w Katowicach. Zaprojektował go architekt Julian Brzuchowski. Obiekt został ukończony 6 lat później. Jego oficjalne otwarcie nastąpiło 22 lipca 1956 r. podczas przegranego 0:2 - towarzyskiego meczu piłkarskiego przeciwko reprezentacji NRD. W 1959 r. założono na nim sztuczne oświetlenie elektryczne (pierwsze w Polsce).

Wieża zlokalizowana w centralnej części stadionu była symbolem całego obiektu. Pierwotnie mieściły się w niej biura administracyjne oraz pomieszczenia techniczne, natomiast później nie pełniła żadnej funkcji. Wraz z rozpoczęciem przebudowy stadionu, we wrześniu 2008 r., wieża została rozebrana.

Przebudowa obiektu, dostosowująca go do współczesnych realiów rozpoczęła się jeszcze w latach dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku. Dotychczasowa konstrukcja usadowiona na wale ziemnym została całkowicie przebudowana. Rozwiązanie takie umożliwiło stworzenie dachu dla publiczności. Zlikwidowano także charakterystyczne cztery maszty oświetleniowe oraz ogromne schody, których pokonanie było konieczne aby dostać się na koronę stadionu do wejść na poszczególne sektory widowni.

Stadion Śląski jako obiekt użyteczności publicznej zalicza się do kategorii ZL I zagrożenia ludzi. W części kubaturowej budynku (pod trybuną wschodnią) pomieszczenia techniczne i magazynowo-warsztatowe zaliczono do kategorii produkcyjno-magazynowej (PM), pomieszczenia administracyjno-biurowe oraz punkty gastronomiczne i pamiątkarskie na poziomie 02 do kategorii zagrożenia ludzi ZL III, pomieszczenia nadzoru dla służb na poziomie 03, a pozostałe zasadnicze pomieszczenia w obrębie stadionu wraz z ciągami komunikacyjnymi w ich obrębie oraz pomiędzy nimi a przestrzenią zewnętrzną - do kategorii ZL I. Gęstość obciążenia ogniowego w obrębie pomieszczeń warsztatowo-technicznych i gospodarczych nie przekracza 500 MJ/m2, natomiast w obrębie pomieszczeń magazynowych 1000 MJ/m2.

Dach ze sztucznego tworzywa rozpościera się nad stadionem w formie owalnego sklepienia, na konstrukcji stalowej, odrębnej od żelbetowej konstrukcji trybun. Nawiązuje do przemysłowych konstrukcji, jakich nie brak na Górnym Śląsku. Zadaszenie nie obejmuje płyty boiska. Górna krawędź dachu znajduje się na wysokości 44,85 m względem poziomu murawy. Jest on podświetlany na 3 kolory (biały, niebieski i czerwony) i w nocy tworzy łunę światła. Jego powierzchnia wynosi 43 tys. m², co czyni go największym, stałym dachem w Europie.

Słupy konstrukcji nośnej dachu w obrębie pod kubaturową częścią trybuny (w budynku) mają klasę R120 odporności ogniowej. Konstrukcja nośna zadaszenia wykonana jest z elementów stalowych i nie posiada wymagań w zakresie klasy odporności ogniowej. W samej konstrukcji nie ma żadnych materiałów palnych. Pokrycie dachu stadionu zaprojektowano wyłącznie z materiałów co najmniej niezapalnych, niekapiących i nieodpadających pod wpływem ognia. Zapewniono możliwość wyjścia na dach ponad jego częścią kubaturową.

Żelbetowa konstrukcja oraz podłoże widowni na całym stadionie ma klasę odporności ogniowej REI 120, a elementy konstrukcyjne powstały wyłącznie z materiałów niepalnych (Euroklasy A1). Siedziska na trybunach wykonano z materiałów co najmniej trudno zapalnych (klasy C-sl, badanych według PN-EN ISO 11925-2:2004). Na drogach komunikacyjnych służących do ewakuacji widzów z trybun zastosowano elementy wykończenia i wyposażenia stałego (okładziny ścian, wykładziny podłogowe), jak również stałe elementy dekoracyjne wyłącznie z materiałów niepalnych.

Widownię stadionu podzielono na dwie trybuny, z odrębnymi drogami komunikacyjnymi (ewakuacyjnymi), toaletami, punktami gastronomiczno-handlowymi oraz punktami pomocy medycznej. Trybuny podzielone zostały na sektory o pojemności nie większej niż 2500 miejsc. Zapewniono miejsca dla osób niepełnosprawnych, z bezpośrednim dostępem do poziomych odcinków dróg ewakuacyjnych.

Stadion ma 54 378 miejsc siedzących, w tym 1700 miejsc biznesowych zlokalizowanych w 25 lożach. Na obiekcie rozmieszczono ponadto 106 stanowisk dla osób niepełnosprawnych.

Sektory oddzielono od siebie poprzez zastosowanie ogrodzeń (łatwo montowanych i demontowanych, przy czym stabilnych i odpornych na napór tłumu) o wysokości co najmniej 2,5 m w przejściach oraz 2,2 m w obrębie sektorów.

Ewakuacja osób z trybun zaprojektowana została według normy PN-EN 13200-1, przepisy FIFA, UEFA i PZPN, a zastosowane rozwiązania architektoniczne zapewniają szybkie i sprawne przeprowadzenie ewakuacji widzów ze stadionu.

Na trybunach zapewniono szerokości przejść i wyjść ewakuacyjnych powyżej 1,2 m. Każdy sektor ma dwa przejścia, zapewniające całkowitą ewakuację wszystkich znajdujących się w nim osób. Przejścia pomiędzy rzędami siedzeń zapewniono o szerokości co najmniej 40 cm (w tym pomiędzy pałąkami barierek schodów). Liczba siedzisk w rzędzie nie przekracza 40 pomiędzy przejściami i 20 przy dojściu do jednego przejścia.

Szerokości schodów na poszczególnych poziomach odpowiadają liczbie ewakuowanych widzów. Istnieje możliwość wyjścia z sektorów na płytę boiska, jak również poza trybuny. Bramki wejściowe wyposażono w blokady, z możliwością zdalnego odblokowywania ze stanowiska dowodzenia i kontroli. Zanik napięcia zasilającego powoduje ich odblokowanie.

Poprzez zaprojektowanie nowej trybuny zachodniej znacznie zmniejszyła się długość przejść widzów w obrębie sektorów. Dzięki temu poprawiły się też warunki ewakuacji ludzi z płyty boiska (w przypadku koncertów). W tym celu zapewniono też odpowiednią szerokość schodów prowadzących z poziomu płyty boiska do przejść pomiędzy sektorami. Schody ewakuacyjne i poziome drogi ewakuacyjne, a także pomieszczenia przeznaczone na pobyt ludzi, niedoświetlone światłem naturalnym wyposażono w oświetlenie awaryjno-ewakuacyjne.

Oświetlenie awaryjne zapewnia dostateczne oświetlenie przejść i dróg komunikacyjnych do bezpiecznego poruszania się ludzi w przypadku przerwy działania oświetlenia podstawowego. Czas działania oświetlenia wynosi 2 godz., a czas jego załączania nie przekracza 2 s.

Stadion wyposażono w system nagłośnienia meczowego zapewniający możliwość jego użycia do ogłaszania komunikatów związanych z zarządzeniem ewakuacji osób z widowni. Zapewniono możliwość przejęcia nadawania sygnału dźwiękowego przez spikera ze stanowiska dowodzenia i nadzoru służb.

Ciekawostką jest istnienie specjalnego duosimpleksowego kanału radiowego na potrzeby łączności PSP. Dzięki zainstalowanemu radioprzemiennikowi sygnał radiowy dociera do każdego miejsca na stadionie, w tym do pomieszczeń podziemnych, gdzie do tej pory, w czasie testów,występowały problemy z propagacją fal radiowych. Zjawisko to jest częste na kondygnacjach znajdujących się poniżej poziomu gruntu i sprawia, że komunikacja pomiędzy ratownikami przebywającymi wewnątrz obiektu a kierującym działaniem ratowniczym może być utrudniona. Tutaj tego uniknięto. Kanał uruchamiany jest przez KDR na stanowisku dowodzenia lub na bramie wjazdowej w pomieszczeniu całodobowego nadzoru obiektu.

System sygnalizacji pożaru i dźwiękowy system ostrzegawczy (DSO)

Wszystkie pomieszczenia obiektu chronione są za pomocą czujek. Zastosowano instalację adresowalną, pętlową, gwarantującą wysoką niezawodność i jakość funkcjonowania, pracującą w układzie dialogowym. System w razie alarmu steruje:

• zamykaniem bram i drzwi przeciwpożarowych (dymoszczelnych), które są przytrzymywane w trakcie normalnego funkcjonowania przez elektromagnesy (w przypadku zastosowania),
• wyłączaniem wentylacji mechanicznej bytowej i klimatyzacji,
• zamykaniem klap odcinających w przewodach wentylacji bytowej,
• zjazdem kabin dźwigów na parter, a następnie otwarciem drzwi i zablokowaniem ich w pozycji otwartej,
• uruchomieniem dźwiękowego systemu ostrzegawczego,
• przekazaniem sygnału do KM PSP w Chorzowie poprzez system monitoringu pożarowego.

Na trybunie wschodniej, na najwyższym poziomie widowni, zlokalizowane jest stanowisko dowodzenia tzw. SkyBox. Mieszczą się w nim oddzielne pomieszczenia dla służb. Każde ze sprzętem łączności oraz komputerami. Stanowisko jest wyposażone w oddzielne, niezależne zasilanie oraz system kontroli dostępu.

Pierwszy test

Pierwszy poważny test nowej areny odbył się pod koniec marca bieżącego roku przy okazji towarzyskiego meczu Polski z Koreą Południową, rozegranego w ramach przygotowań reprezentacji do mistrzostw świata. Kibice szczelnie wypełnili trybuny, głośno dopingując swoim piłkarzom. Magia Kotła Czarownic powróciła i wszyscy mogli się cieszyć ze zwycięstwa Polaków.

Zgodnie z planem zabezpieczenia imprezy masowej siły i środki Państwowej Straży Pożarnej stanowiły: dwa zastępy gaśnicze, jeden zastęp ratownictwa technicznego oraz lekki samochód rozpoznawczo - ratowniczy. Dodatkowym wsparciem była jednostka OSP Katowice-Kostuchna, organizująca na terenach przyległych zbiórkę charytatywną na rzecz poszkodowanej w wypadku członkini jednostki. W trakcie imprezy odnotowano dwa alarmy pożarowe w obiektach gastronomiczno-handlowych znajdujących się na trybunie zachodniej. Dzięki systemowi lokalizacji i nadzoru dostępnego dla KDR ratownicy szybko zlokalizowali punkty, stwierdzając w obydwu przypadkach brak zagrożenia.

Stadion Śląski w Chorzowie nie jest już areną, na której gromadziło się nawet 120 tys. ludzi. Wygląda nowocześnie, króluje wśród przestrzeni Parku Śląskiego, drugiego co do wielkości parku miejskiego w Europie. Mimo utraty miana stadionu narodowego, na którym mecze rozgrywa reprezentacja, ma perspektywy stania się najważniejszą areną lekkoatletyczną w południowo-wschodniej części Europy.

Najważniejsze wydarzenia na Stadionie Śląskim

• 20 października 1957 r.: mecz Polska - ZSRR (dwie legendarne bramki Gerarda Cieślika)
• 18 września 1963 r.: mecz Górnik Zabrze - Austria Wiedeń (rekord frekwencji - 120000 widzów)
• 6 czerwca 1973 r.: mecz Polska - Anglia (narodziny Orłów Górskiego)
• 2 września 1973 r.: indywidualne żużlowe mistrzostwo świata Jerzego Szczakiela
• 11 września 1985 r.: mecz Polska - Belgia (awans reprezentacji Antoniego Piechniczka na MŚ w Meksyku) 
• 13 sierpnia 1991 r.: koncert Monsters of Rock (pierwsze występy zespołów AC/DC i Metallica w Polsce)
• 14 sierpnia 1998 r.: koncert Rolling Stones (po ponad 30 latach od pierwszego występu w Polsce)
• 1 września 2001 r.: mecz Polska - Norwegia (powrót reprezentacji Polski na MŚ po 16 latach przerwy)
• 30 maja 2009 r.: pierwsze w Polsce i w Europie zawody Monster Jam

Tomasz Banaczkowski
fot. arch. Stadionu Śląskiego sp. z o.o. A.Kawczyk / Tomasz Banaczkowski
czerwiec 2018