Katastrofa w Poznaniu

Wybuch gazu w poznańskiej kamienicy doprowadził do katastrofy budowlanej, w której śmierć poniosło 5 osób, a 21 zostało rannych.

 Budynek znajdował się w południowej części Poznania, na ulicy 28 czerwca 1956 r., niedaleko Szkoły Aspirantów PSP. Został wybudowany w 1950 r., jako mieszkalny wielorodzinny, składał się z 19 mieszkań oraz lokalu użytkowego. Miał pięć kondygnacji wraz z całkowitym podpiwniczeniem. Ściany zewnętrzne i wewnętrzne nośne wykonane były z cegły ceramicznej pełnej na zaprawie cementowo-wapiennej, zaś stropy nad piwnicą oraz stropy kondygnacji nadziemnych - z dwuteowników wypełnionych cegłą ceramiczną. Klatkę schodową stanowiły schody żelbetowe oparte na spocznikach z cegły dziurawki. Ściany nośne klatki schodowej zbudowano z cegły ceramicznej pełnej. Funkcję dachu pełnił stropodach płaski niewentylowany stalowo-ceramiczny, kryty papą termozgrzewalną. Budynek wyposażony był w instalacje: elektryczną, gazową, wodociągową, kanalizacyjną. W sąsiedztwie kamienicy znajdowały się obiekty handlowo-usługowe o konstrukcji blaszanej oraz murowanej, łącznie około 15.

Zgłoszenie

Pierwsze zgłoszenie zdarzenia wpłynęło do Stanowiska Kierowania Komendanta Miejskiego Państwowej Straży Pożarnej (SKKM) w Poznaniu o 4 marca 2018 r. o 7.50. Łącznie w związku z tym zdarzeniem odnotowano 109 połączeń na numer alarmowy 998 oraz cztery formatki z Centrum Powiadamiania Ratunkowego (CPR).

W pierwszej fazie działań dyżurny SKKM zadysponował 16 zastępów, w tym: specjalistyczną grupę poszukiwawczo-ratowniczą (SGPR) „SGPR Poznań” wraz z OSP GRS (ochotniczą straż pożarną o specjalizacji poszukiwawczo-ratowniczej), Specjalistyczną Grupę Ratownictwa Chemiczno-Ekologicznego (SGRChem-Eko), dyżurnego kierownictwa KM PSP oraz przekazał informację do wszystkich właściwych służb.

Po otrzymaniu informacji o zdarzeniu Stanowisko Kierowania Komendanta Wojewódzkiego (SKKW) w Poznaniu natychmiast zadysponowało grupę operacyjną komendanta wojewódzkiego PSP w Poznaniu wraz z samochodem dowodzenia i łączności. Po potwierdzeniu wielkości i skali zdarzenia wysłano zapotrzebowanie na SiS spoza województwa. Stanowisko Kierowania Komendanta Głównego Państwowej Straży Pożarnej (SKKG) zadysponowało „SGPR Warszawa 9”, „SGPR Łódź” i kompanię wielozadaniową z SA PSP w Poznaniu. Jednocześnie rozpoczęto dysponowanie funkcjonariuszy z dyżurów domowych oraz przebywających na wolnym. Istotna w procesie dysponowania była godzina powstania zdarzenia - w czasie zmiany służby, dzięki temu zarówno w stanowiskach kierowania, jak i w JRG dostępni byli strażacy z dwóch zmian służbowych.

Na miejscu zdarzenia

Pierwszy zastęp z SA PSP po przyjeździe o godz. 7.56 zastał zawaloną część kamienicy. Spadły kondygnacje od poddasza aż po pierwsze piętro, parter był zagruzowany, podobnie jak teren wokół budynku. Mieszkańcy wychodzili z budynku o własnych siłach. Wokół było pełno gruzu i pyłu. Uszkodzeniu uległ także budynek parterowy (gastronomiczny) w odległości 6 m od kamienicy oraz zaparkowane w pobliżu samochody osobowe. Z informacji świadków wynikało, że najpierw doszło do wybuchu w budynku, a następnie zawalenia części kamienicy.

Równocześnie z pierwszym zastępem PSP na miejscu pojawiły się pierwsze zespoły ratownictwa medycznego. Koordynację medycznych działań ratowniczych przejął kierujący akcją prowadzenia medycznych czynności ratunkowych (KAM). Jednocześnie dyspozytor PRM poinformował, że w drodze jest śmigłowiec LPR.

Działania pierwszego KDR szczebla interwencyjnego polegały na rozpoznaniu sytuacji i występujących zagrożeń oraz ewakuacji osób z budynku. W pierwszej fazie działań strażacy ewakuowali 15 osób.

O godz. 8.02 na miejsce przybył dyżurny kierownictwa KM PSP w Poznaniu i objął kierowanie na szczeblu taktycznym. Po przybyciu SGPR Poznań teren działania podzielił na dwa odcinki bojowe, wydzielając teren działań SGPR jako oddzielny odcinek bojowy. Podział na odcinki bojowe wiązał się z uruchomieniem dodatkowego kanału ratowniczo-gaśniczego i uruchomieniem kanału dowodzenia i współdziałania (KDW). Zamiar taktyczny polegał na ewakuacji osób z budynku, udzieleniu kwalifikowanej pierwszej pomocy poszkodowanym, lokalizacji osób uwięzionych, wykonaniu dostępu do osób poszkodowanych, stabilizacji konstrukcji stwarzających zagrożenie oraz zapewnieniu bezpieczeństwa prowadzonych działań (również poprzez sprawdzenie występowania stref wybuchowych). KDR polecił odłączyć gaz, prąd oraz wodę. Ponadto wyznaczono na terenie SA PSP lądowisko dla śmigłowców LPR (dyspozytor PRM przekazał informację o zadysponowaniu czterech śmigłowców), które ostatecznie nie zostało wykorzystane, ponieważ jeden śmigłowiec LPR wylądował na pętli autobusowej, a pozostałe zostały zawrócone przez dyspozytora medycznego ze względu na wystarczającą liczbę zespołów PRM.

O godz. 8.12 strażacy zlokalizowali w gruzowisku mężczyznę z oznakami życia. Po wykonaniu dostępu ewakuowali go i przekazali zespołowi PRM. Mężczyzna przeżył. SGPR, wykorzystując psy gruzowiskowe, rozpoczął przeszukiwanie gruzowiska w celu lokalizacji żywych osób. Wyznaczono oficera bezpieczeństwa, którego zadaniem było monitorowanie stabilności obiektu oraz ewidencja ratowników znajdujących się w strefie niebezpiecznej. Jednocześnie prowadzono ręczne odgruzowywanie i stabilizację elementów mogących stwarzać zagrożenie dla ratowników. W pierwszej fazie działań na terenie akcji poszkodowane były 23 osoby, sklasyfikowane w wyniku segregacji jako: 18 zielonych, trzy czerwone, dwie czarne.

Osoby wymagające natychmiastowej pomocy przetransportowane zostały przez ZRM, natomiast dla pozostałych rannych podstawione zostały autobusy MPK.

Po przybyciu o godz. 8.52 grupy operacyjnej wielkopolskiego komendanta wojewódzkiego wraz z samochodem dowodzenia i łączności KDR powołał sztab. Utworzono dodatkowy odcinek bojowy „logistyka”, utworzono punkt przyjęcia sił i środków (PPSiS) w Szkole Aspirantów (SA PSP) w Poznaniu, wystąpiono o przydzielenie kierunku operacyjnego (KO) i uruchomiono go, zadysponowano namioty, kontener socjalny, specjalistyczną grupę ratownictwa wysokościowego oraz specjalistyczną grupę ratownictwa technicznego. Zgodnie z poleceniem zastępcy komendanta głównego PSP SA PSP w Poznaniu zapewniła możliwości zakwaterowania doraźnego dla ratowników uczestniczących w działaniach poprzez przygotowanie na terenie szkoły 60 miejsc noclegowych oraz przygotowanie posiłków dla ratowników.

O godz. 9.27 przybył komendant miejski Państwowej Straży Pożarnej w Poznaniu i przejął kierowanie szczebla taktycznego. W związku ze skalą zdarzenia oraz skalą zadysponowanych sił i środków o godz. 9.33 wielkopolski komendant wojewódzki PSP objął kierowanie działaniami szczebla strategicznego. Podtrzymał decyzje KDR taktycznego, ponadto rozbudował sztab o przedstawicieli nadzoru budowlanego, Centrum Zarządzania Kryzysowego, Policji, MPK i innych służb.

Do zadań sztabu akcji należało:

• ustalanie liczby osób zagrożonych/zaginionych, wspólnie z Policją,
• przygotowanie komunikatów medialnych,
• przygotowanie i przeprowadzenie konferencji prasowych,
• inwentaryzacja SIS zadysponowanych na miejsce zdarzenia,
• analiza zagrożeń i prognozowanie zmian sytuacji,
• analiza struktury dowodzenia i łączności,
• analiza przygotowania zaplecza logistycznego oraz zabezpieczenia medycznego,
• zdobywanie informacji poprzez: wyznaczenie zespołu rozpoznania, pozyskiwanie informacji o bieżącej sytuacji, analizę i ocenę pozyskanych informacji,
• wizualizacja sytuacji poprzez transmisję video do SKKW oraz KCKRiOL,
• przygotowanie propozycji zamiaru taktycznego,
• przygotowanie miejsc do przeprowadzenia odpraw z organami samorządowymi oraz konferencji prasowych,
• przygotowanie sił wsparcia,
• przygotowanie miejsc koncentracji dla sił odwodów operacyjnych (SGRW Poznań, SGRT Poznań, SGPR Łódź, SGPR Warszawa, SIS KM PSP Poznań),
• zapewnienie obsady kadrowej dla sztabu,
• meldowanie nadrzędnym stanowiskom o rozwoju sytuacji (zaawansowanie wykonywania poszczególnych zadań, dokumentowanie, przygotowywanie danych, nawiązanie połączenia wideokonferencyjnego zapewniającego wizualizację sytuacji z miejsca akcji).

Prowadzone działania skutkowały odnalezieniem kobiety oraz mężczyzny, niestety w obu przypadkach lekarz stwierdza zgon. Działania SGPR wspomagali kadeci z Szkoły Aspirantów w Poznaniu, którzy w rotacyjnych grupach pracowali do końca akcji.

O godz. 12.06 przybywa SGPR Łódź i o godz. 12.46 wchodzi do działań, przejmując od SGPR Poznań odcinek bojowy SGPR. O godz. 13.46 dociera także SGPR Warszawa, pozostaje jako odwód wykorzystany w późniejszej fazie działań. O godz. 12.30 przybyła na miejsce Grupa Operacyjna Komendanta Głównego, której członkowie zostali włączeni do sztabu.

O godz. 13.50 kierowanie działaniami ratowniczymi przejmuje komendant główny Państwowej Straży Pożarnej. Podtrzymuje dotychczasowe decyzje KDR w zakresie kierunku i formy działań, dokonuje przegrupowania sił i środków będących na miejscu działań.

Następnego dnia rano odnaleziono ciało mężczyzny. Przez cały czas akcji w systemie naprzemiennym pracowały SGPR wspomagane przez kadetów z SA PSP w Poznaniu. Celem tych prac było zapewnienie dostępu do wszystkich miejsc w budynku oraz wokół niego, aby ostatecznie potwierdzić brak dodatkowych osób poszkodowanych. Po usunięciu gruzu oraz wszystkich pozostałości budynku, które utrudniały dostęp, specjalistyczne grupy poszukiwawczo-ratownicze dokonały ostatecznego sprawdzenia terenu działań i potwierdziły, że nie ma dodatkowych osób poszkodowanych.

Działania zakończono po ponad 45 godzinach, 5 marca 2018 r. o godz. 23.37. 

Wnioski

Przy tego typu zdarzeniach ważne jest dysponowanie odpowiednio wielu sił i środków. W tym przypadku lokalizacja zdarzenia (Komenda Miejska PSP w Poznaniu ma dziewięć jednostek ratowniczo-gaśniczych oraz specjalistyczną grupę poszukiwawczo-ratowniczą) oraz czas (godzina zmiany służby) miały istotne znaczenie i ułatwiły prowadzenie działań w pierwszej fazie. Pamiętać należy też, że tego typu zdarzenia często są długotrwałe i wyczerpujące dla ratowników. Z tego względu należy szczególną uwagę zwracać na czas pracy ratowników i planować ich podmiany z wyprzedzeniem. W przypadku zdarzeń z udziałem specjalistycznych grup ratowniczych jest to szczególnie istotne ze względu na długi czas dotarcia innych grup na miejsce zdarzenia.

Wspólne ćwiczenia SGPR przyniosły oczekiwane efekty. Dzięki standaryzacji procedur oraz taktyki prowadzenia działań grupy poszukiwawczo-ratownicze płynnie dokonywały podmian, gwarantując ciągłość działań. Należy kontynuować takie przedsięwzięcia i dążyć do standaryzacji sprzętu stanowiącego wyposażenie grup.

Bliska lokalizacja Szkoły Aspirantów PSP w Poznaniu miała bardzo duży wpływ na zwiększenie skuteczności działań ratowniczo-gaśniczych i to zarówno poprzez błyskawiczne zapewnienie SiS dostępnych w szkole, zaangażowanie kadry kierowniczej, przygotowanie PPSiS, zapewnienie zaplecza logistycznego na miejscu działań, jak i przygotowanie komfortowych warunków do regeneracji sił dla ratowników wycofywanych z strefy.

Udostępnienie salki parafialnej oraz zapewnienie wyżywienia dla ratowników przez proboszcza oraz Caritas lokalnej parafii było elementem usprawniającym organizację zaplecza logistycznego.

W przypadku tego typu zdarzeń szczególne znaczenie ma ustalenie listy osób zaginionych. Wymaga to ścisłej współpracy z Policją oraz centrami zarządzania kryzysowego.

Przy zdarzeniach tej skali ważne jest dysponowanie w pierwszej fazie działań osób funkcyjnych, zwiększenie stanów osobowych jednostek ratowniczo-gaśniczych oraz stanowisk kierowania, a także dysponowanie samochodu dowodzenia i łączności.

Szczególnie istotna jest współpraca z mediami - informowanie i dysponowanie rzeczników lub oficerów prasowych w pierwszej fazie działań poprawia współpracę z mediami, odciążając jednocześnie stanowiska kierowania i KDR poszczególnych poziomów.

Obecnie nie ma specjalnych narzędzi do zarządzania informacją podczas prowadzenia dużych działań. Nie ma też możliwości równoczesnej pracy SKKM, SKKP, SKKW i SKKG oraz członków sztabu nad zbieranymi przez różne źródła danymi. Ograniczenia systemowe SWD-PSP obecnie nie pozwalają na jednoczesną pracę chociażby w karcie manipulacyjnej różnych poziomów zarządzania. Istotnym problemem w czasie zdarzenia była obsługa SWD-PSP. Nie pozwala on wspomagać pracy KDR i sztabu na miejscu zdarzenia, przypisywać sił i środków do poszczególnych odcinków bojowych i zarządzać nimi. Problemem jest też inwentaryzacja dostępnych zasobów. Wszystkie te problemy spowodowały, że do zarządzania użyte zostały inne narzędzia. Obecnie tworzona jest nowa wersja SWD-PSP, która w swoich założeniach ma wspomagać pracę KDR i sztabu na miejscu zdarzenia.

Akcja w liczbach

• Jednostki ochrony przeciwpożarowej: 56 pojazdów, 275 ratowników.
• Grupy specjalistyczne:
  • 3 specjalistyczne grupy poszukiwawczo-ratownicze
  • specjalistyczna grupa ratownictwa chemiczno-ekologicznego
  • specjalistyczna grupa ratownictwa wysokościowego
  • specjalistyczna grupa ratownictwa technicznego
• PRM: 6 pojazdów, 14 ratowników,
• Policja: 44 radiowozy, 123 policjantów
• Czas trwania zdarzenia: 1 dzień 21 godz. 10 min

kpt. Paweł Klecha jest zastępcą naczelnika Wydziału Operacyjnego KW PSP w Poznaniu
fot. Sławomir Brandt
maj 2018