Mieszkanie dla funkcjonariusza

Wszyscy strażacy są z mocy ustawy o Państwowej Straży Pożarnej uprawnieni do lokalu mieszkalnego i szeregu innych świadczeń związanych z sytuacją mieszkaniową.

Podstawowe uprawnienie mieszkaniowe strażaków to prawo do lokalu mieszkalnego. Poświęcony jest mu rozdział 8 ustawy z 24 sierpnia 1991 r. o Państwowej Straży Pożarnej (tekst jedn. DzU z 2016 r. poz. 603 ze zm., dalej: ustawa o PSP). W art. 74 ust. 1 przywołanej ustawy czytamy, że strażakowi mianowanemu na stałe przysługuje prawo do lokalu mieszkalnego w miejscowości, w której pełni służbę lub w miejscowości pobliskiej.

Przepis ten statuuje generalne uprawnienie wszystkich funkcjonariuszy mianowanych na stałe - czyli takich, którzy przeszli przez okres służby przygotowawczej. Lokal musi znajdować się w określonym przez ustawodawcę miejscu: miejscowości, w której strażak pełni służbę lub w pobliskiej.

Warto przeanalizować użyte przez ustawodawcę pojęcia. Kluczowe jest rozumienie zwrotu „lokal mieszkalny”. Ustawa o PSP nie zawiera definicji legalnej tego pojęcia, dlatego zasadne będzie odwołanie się do innych definicji funkcjonujących w systemie prawa. Zgodnie z definicją zawartą w art. 2 ust. 2 ustawy z 24 czerwca 1994 r. o własności lokali (tekst jedn. DzU z 2015 r. poz. 1892) samodzielnym lokalem mieszkalnym jest wydzielona trwałymi ścianami w obrębie budynku izba lub zespół izb przeznaczonych na stały pobyt ludzi, które wraz z pomieszczeniami pomocniczymi służą zaspokajaniu ich potrzeb mieszkaniowych. Takie rozumienie jest najtrafniejsze dla sposobu ustalania wielkości lokalu, o którym mowa w ustawie o PSP. Co ważne - ustawa nie uprawnia do uzyskania domu lub innej formy zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych.

Miejscowością nazywamy każde skupisko ludności, niezależnie od liczby zabudowań, gęstości zabudowy oraz liczby ludności, które ma urzędową lub też zwyczajową nazwę własną. W rozumieniu ustawowym tak nazywamy jednostkę osadniczą (wyodrębniony przestrzennie obszar zabudowy mieszkaniowej wraz z obiektami infrastruktury technicznej zamieszkany przez ludzi) lub inny obszar zabudowany, który odróżnia się od innych odrębną nazwą (art. 2 pkt 4 ustawy z 29 sierpnia 2003 r. o urzędowych nazwach miejscowości i obiektów fizjograficznych DzU nr 166 poz. 1612, ze zm.). Miejscowościami będą więc miasta, osiedla, wsie, osady, kolonie oraz przysiółki. Miejscowościami, w których strażak pełni służbę, będą co do zasady (ze względu na strukturę organizacyjną PSP) miasta wojewódzkie lub powiatowe. Z kolei za miejscowość pobliską uważa się taką, w której przypadku czas dojazdu publicznymi środkami transportu, przewidziany w rozkładzie jazdy, łącznie z przesiadkami, nie przekracza w obie strony dwóch godzin. Oblicza się go od stacji (przystanku) najbliższej miejsca pełnienia służby do stacji (przystanku) najbliższej miejsca zamieszkania. Do czasu tego nie wlicza się dojazdu do i od stacji (przystanku) w obrębie miejscowości, z której strażak dojeżdża, oraz miejscowości, w której wykonuje on obowiązki służbowe (art. 74 ust. 3 ustawy o PSP).

Ustawa o PSP wprowadza szereg przesłanek otrzymania lokalu mieszkalnego. Uprawnienie to jest więc obwarowane określonymi warunkami i nie może jako takie być rozpatrywane w kategorii należności, która należy się każdemu (warto wspomnieć chociażby o tym, że osoba uprawniona nie może mieć lokalu w miejscu pełnienia służby lub w miejscowości pobliskiej, a także o czasie oczekiwania na przydział lokalu mieszkalnego, kwalifikacjach zawodowych oraz o kryterium tzw. przydatności do służby).

Lokal można otrzymać tylko po złożeniu stosownego wniosku, a aktem kończącym postępowanie jest decyzja administracyjna o przydziale lokalu mieszkalnego. To strażak wyraża wolę ubiegania się o lokal, a właściwy, określony przez przepisy ustawy o PSP, organ bada, czy występują okoliczności uzasadniające jego przyznanie. Materia ta jest jednakże zbyt obszerna jak na ramy niniejszego artykułu i zasługuje na odrębne opracowanie.

Prawo do lokalu jest przez ustawodawcę traktowane w sposób szczególny - wskazuje na to chociażby umieszczenie na początku rozdziału 8. Dlaczego tak jest? Warto w tym miejscu odnotować, że prawo do lokalu uwzględnia strażaka oraz członków jego rodziny, co podkreśla wagę spełniania szeregu ról społecznych poza samą służbą. Jednak uprawnienie to przewidziano w przepisach przede wszystkim ze względu na charakter służby. Proszę zauważyć, że podobne regulacje odnoszą się również do innych służb mundurowych (np. Policji i Straży Granicznej), a także Wojska Polskiego. Bardzo istotne jest zamieszkiwanie w pobliżu miejsca wykonywania zadań służbowych. W ekstremalnych przypadkach przejawia się to w koncentracji osób pełniących służbę na bardzo małym obszarze (np. koszary wojskowe).

Służba w Państwowej Straży Pożarnej ma szczególny charakter. Nie wystarczy tu odwołać się do oczywistego pojęcia dyspozycyjności, którą muszą odznaczać się funkcjonariusze, choć ma ona istotne znaczenie. Nie przez przypadek ustawa o PSP odwołuje się do czasu dojazdu (i to nawet środkami transportu publicznego) jako czynnika kwalifikującego dane miejsce do kategorii miejscowości pobliskiej. W przypadku poważnego zagrożenia dojazd z domu do miejsca pełnienia służby (nawet środkami transportu publicznego) nie powinien przekraczać godziny w jedną stronę (art. 74 ust. 3 ustawy o PSP).

Niewątpliwie prawo do lokalu da się rozpatrywać jako swoisty przywilej związany przez ustawę z miejscem i rodzajem pełnionej służby. Istotą tej regulacji nie jest jednak tworzenie dodatkowych przywilejów, lecz czysto pragmatyczne podejście do niezawodności działania formacji.

Zapewnienie funkcjonariuszom działającym na rzecz społeczeństwa możliwości zamieszkiwania możliwie jak najbliżej miejsca pełnionej służby niesie wielki pożytek dla społeczeństwa.

sekc. Dominik Kabat pełni służbę w Wydziale Logistyki i Infrastruktury w Biurze Logistyki KG PSP

luty 2017