Siła straży tkwi w ludziach

Sześć miesięcy na czele Państwowej Straży Pożarnej to czas nowych obowiązków, trudnych akcji i ambitnych inwestycji. O tym, jak zmienia się straż pożarna i jak przygotowuje do wyzwań przyszłości opowiada komendant główny Państwowej Straży Pożarnej nadbryg. Wojciech Kruczek.

Panie komendancie, minęło już sześć miesięcy, od kiedy został pan powołany na stanowisko komendanta głównego Państwowej Straży Pożarnej. Jaki to był dla pana czas? Co okazało się najtrudniejsze?

Objęcie stanowiska komendanta głównego PSP od pierwszych chwil wiązało się z poczuciem ogromnej odpowiedzialności wo­bec formacji i wobec społeczeństwa. Minione pół roku było czasem bardzo intensywnej pracy, wymagających wyzwań i decyzji. To także trudny czas pod wzglę­dem operacyjnym, na który przypadło wiele akcji ratowniczo-gaśniczych, angażu­jących duży potencjał ratowniczy. Te zda­rzenia pokazały ponownie, że nasza siła nie leży wyłącznie w sprzęcie czy procedurach, ale przede wszystkim w ludziach.

Jakie to były akcje? Co możemy o nich powiedzieć?

Były to zdarzenia wymagające pełnej mobilizacji sił i środków, m.in. pożary obiektów produkcyjnych, magazynowych i mieszkalnych, a także działania związane z usuwaniem skutków anomalii pogodo­wych. Jednym z najtrudniejszych zdarzeń okazał się pożar Biebrzańskiego Parku Na­rodowego – działania gaśnicze trwały tam ponad 10 dni.
Szczególnie bolesnym doświadczeniem była natomiast tragiczna śmierć strażaka ochotnika podczas pożaru zakładu pro­dukcyjnego w miejscowości Kawle, w po­wiecie kartuskim.
Podczas tych i wielu innych akcji obec­ne było ścisłe kierownictwo Komendy Głównej PSP, które przejmowało kierowa­nie działaniami ratowniczymi. W każdej z nich kluczowa była współpraca i wzajem­ne wsparcie – Państwowej Straży Pożarnej, ochotniczych straży pożarnych oraz innych służb i instytucji, które pozwoliły działać skutecznie pomimo trudnych warunków na miejscu akcji.

Jakie są najbliższe plany w obszarze działalności operacyjnej?

Naszym celem jest podążanie formacji w kierunkach, które odpowiadają współczesnym wyzwaniom i zagrożeniom. Jednym z nich jest budowa i rozwój specjalizacji dronowej w krajowym systemie ratowniczo-gaśniczym. Bezzałogowe statki powietrzne znakomicie sprawdziły się podczas powodzi oraz pożarów wielkopowierzchniowych, a nawet podczas pożaru hali w Kawlach.

Trwają także prace nad utworzeniem nowych modułów ratowniczych GFFF, służących do gaszenia pożarów lasów z zie­mi. Obecnie działające moduły z woj. lu­belskiego i wielkopolskiego bardzo dobrze sprawdziły się podczas pożaru Biebrzań­skiego Parku Narodowego.

Wspomniał pan o krajowym systemie ratowniczo-gaśniczym (KSRG). W tym roku obchodzimy uroczyście 30-lecie jego istnienia. Jak funkcjonuje i jak ważny jest on dzisiaj?

Z całą pewnością można powiedzieć, że po 30 latach funkcjonowania KSRG stanowi dzisiaj kluczowy element w organizacji bezpieczeństwa wewnętrznego naszego państwa. Jak pokazały ostatnie trzy dekady, okazał się prawdziwym sukcesem – spójnym i skutecznym we współdziałaniu podmiotów ratowniczych systemem, którego organizatorem jest Państwowa Straż Pożarna, a najważniejszym partnerem niezmiennie pozostają ochotnicze straże pożarne.

Rozwój KSRG obejmuje kilka obszarów. Przede wszystkim to doskonalenie strażaków, rozwój specjalistycznych grup ratowniczych, budowa nowych modułów ratowniczych, modernizacja jednostek i sprzętu. Jego efektywność możemy doceniać, obserwując działania podmiotów systemu podczas pożarów wielkopowierzchniowych, klęsk żywiołowych i miejscowych zagrożeń, w których zostają uruchomione odwody operacyjne zarówno na poziomie wojewódzkim, jak i centralnym.

W czerwcu tego roku, podczas V Międzynarodowych Targów Sprzętu i Wyposażenia Straży Pożarnej i Służb Ratowniczych KIELCE IFRE-EXPO, odbyła się uroczysta gala z okazji 30-lecia powstania systemu, która zgromadziła szerokie grono osób związanych z tworzeniem KSRG i mających wpływ na jego dalszy rozwój.

W styczniu tego roku weszła w życie dawno wyczekiwana ustawa o ochronie ludności i obronie cywilnej. Nakłada ona na strażaków – zarówno PSP, jak i OSP – wiele nowych dodatkowych zadań. Które z nich będą stanowiły największe wyzwanie?

Jedną z kluczowych spraw było przygo­towanie Programu Ochrony Ludności i Obrony Cywilnej na lata 2025-2026, sta­nowiącego bazę do finansowania określo­nych w nim zadań. To ważny dokument, mający na celu zwiększenie bezpieczeń­stwa obywateli poprzez koordynację dzia­łań w obszarze ochrony ludności i obrony cywilnej. Komenda Główna PSP uczestniczy w opracowywaniu szeregu aktów wykonawczych do tej ustawy, a także strategii rozwoju ochrony przeciwpożarowej.

Komendant główny PSP zobowiązany jest także do wdrożenia Centralnej Ewidencji Zasobów Ochrony Ludności i Obrony Cywilnej oraz Centralnej Ewidencji Obiektów Zbiorowej Ochrony.

Sytuacja za naszą wschodnią granicą pokazuje, jak duże znaczenie ma sprawnie działająca obrona cywilna. Planuje się odbudowę w naszym kraju systemu budowli ochronnych, czyli schronów i ukryć. Jakie szczególne zadania czekają Państwową Straż Pożarną w tym zakresie?

Komenda Główna PSP bierze udział w pra­cach nad rozporządzeniem określającym warunki techniczne budynków ochron­nych, a także koordynuje realizowane przez Państwową Straż Pożarną sprawdze­nia obiektów, które w okresie przed dniem wejścia w życie ustawy o ochronie ludności i obronie cywilnej pełniły funkcję budowli ochronnych.

Do 5 września Państwowa Straż Pożarna wydała 1342 stanowiska dla organów ochrony ludności, według których 948 budowli ochronnych może spełniać funkcje ochronne. Równolegle prowadzone są prace nad budową Centralnej Ewidencji Obiektów Zbiorowej Ochrony, którą zgodnie z ustawą o ochronie ludności i obronie cywilnej ma prowadzić komendant główny PSP. Program będzie narzędziem wspierającym proces ewidencjonowania, klasyfikacji i monitorowania stanu obiektów zbiorowej ochrony w skali całego kraju.

Państwowa Straż Pożarna pracuje obecnie nad nowoczesnym
i jednolitym systemem ostrzegania i alarmowania ludności w sytuacjach zagrożenia, który ma polegać m.in. na wymianie dotychczasowych analogowych syren alarmowych na urządzenia cyfrowe. Co jeszcze zakłada nowy projekt?

Projekt pn. ,,Rozbudowa systemu ostrzegania i alarmowania” realizowany jest
w ramach Krajowego Planu Odbudowy z programu MSWiA „Odporność na kryzys – optymalizacja infrastruktury służb państwowych odpowiedzialnych za bezpieczeństwo”. Ma on na celu zmodernizowanie i rozbudowę istniejących już elementów ostrzegania i alarmowania ludności, a więc budowę jednolitego i skutecznego systemu odgrywającego kluczową rolę w zapewnieniu bezpieczeństwa publicznego. System ostrzegania i alarmowania powstaje w wybranych 4060 lokalizacjach jednostek ochrony przeciwpożarowej na terenie całego kraju. Jest projektowany w sposób otwarty, zapewniający możliwość jego rozbudowy oraz zintegrowania z już istniejącymi elementami. Całkowita wartość tego projektu to 175 679 659 zł.

Jakie działania podjęła straż pożarna w obszarze edukacji
w zakresie ochrony ludności oraz zwiększania świadomości społecznej?

Edukacja to jeden z filarów ochrony ludności. Organizujemy szkolenia dla administracji publicznej, aby każda instytucja była przygotowana do działania w czasie zagrożenia. Ważne jest, by organy i podmioty ochrony ludności miały świadomość swojej roli i obowiązków, to decyduje o sile całego systemu.

Do tej pory zrealizowane już zostały działania szkoleniowe na poziomie centralnym, wojewódzkim i powiatowym, zgodnie z założeniami ustawy o ochronie ludności i obronie cywilnej oraz programem szkoleń zatwierdzonym przez MSWiA.

Szkolenia dla ministrów, sekretarzy i podsekretarzy stanu, kierowników urzędów centralnych, wojewodów i marszałków województw, starostów oraz prezydentów miast na prawach powiatu prowadziła Akademia Pożarnicza.

Pojawiło się również nowe podejście do kwalifikowania strażaków na poszczególne formy podwyższania kwalifikacji zawodowych w ramach systemu kształcenia w Państwowej Straży Pożarnej. Na czym polegają te zmiany?

Sukcesywnie wprowadzamy jasne i transparentne zasady kwalifikowania strażaków ubiegających się o przyjęcie na poszczególne formy kształcenia w Państwowej Straży Pożarnej.

Liczą się potrzeby formacji, ale przede wszystkim poziom kompetencji kandydatów. Podjęte działania pozwolą na opracowanie i wdrożenie jasno określonej ścieżki kariery zawodowej strażaka, dopasowanej do potrzeb oraz celów strategicznych rozwoju PSP.

Obecnie zostały przygotowane i wdrożone zasady wyznaczania kandydatów do udziału w kwalifikacyjnym kursie zawodowym (KKZ) w zawodzie technik pożarnictwa oraz zasady kwalifikowania do udziału w postępowaniu rekrutacyjnym na przeszkolenie zawodowe przygotowujące do zajmowania stanowisk oficerskich związanych z kierowaniem działaniami ratowniczymi (SPK), realizowane w formie studiów podyplomowych przez Akademię Pożarniczą.

Wprowadzenie nowych zasad dostarczyło wielu cennych wniosków, które z pewnością wykorzystamy w kolejnym roku, optymalizując proces naboru.

Co przyniesie Państwowej Straży Pożarnej nowy „Program modernizacji na lata 2026-2029”?

Kończy się realizacja „Programu modernizacji na lata 2022-2025”, który zakładał łączne wydatki w kwocie 1 947 886 tys. zł, w tym wydatki rzeczowe w wysokości 1 039 151 tys. zł. Projekt nowego programu modernizacji na zadania Państwowej Straży Pożarnej przewiduje kwotę 2 434 702 tys. zł, w której aż 2 203 996 tys. zł zaplanowano na realizację wydatków rzeczowych.

Nowy pogram kładzie główny nacisk na rozwój infrastruktury PSP, w tym bazy szkoleniowej, czyli na wznoszwnie nowych obiektów budowalnych oraz rozbudowę i modernizację już istniejących budynków – tu nakłady finansowe wyniosą 1 818 746 tys. zł.

Oprócz tego kontynuowane będą zakupy samochodów z drabinami mechanicznymi oraz podnośnikami hydraulicznymi, sprzętu informatyki i łączności oraz wyposażenia osobistego, specjalnego i ochronnego.

Jak wygląda obecnie rozdział środków finansowych na zakup samochodów dla jednostek ochotniczych straży pożarnych?

Wprowadziliśmy aplikację, która pozwala na przejrzyste i transparentne przyznawanie środków finansowych na zakup samochodów dla jednostek ochotniczych straży pożarnych. Kryteria są jasne, a proces oceny oparty na matematycznym wzorze, który umożliwia stworzenie listy rankingowej według uzyskanych wyników. Dzięki temu jednostki OSP ubiegające się o dofinansowanie wiedzą, że decyzje są podejmowane sprawiedliwie i dla wszystkich według tego samego klucza.

Jakie są konkretne zadania i plany zakupowe realizowane w ramach funduszy europejskich?

Obecnie realizowane są trzy projekty w ramach programu Fundusze Europejskie na Infrastrukturę, Klimat i Środowisko FEnIKS 2021-2027, na łączną kwotę 970 568 310,17 zł:

1. Zwiększenie skuteczności prowadzenia długotrwałych akcji ratowniczych – etapII (DAR) o wartości 330 748 965,02 zł.
2. Usprawnienie systemu ratownictwa w transporcie kolejowym – etap II (Kolej)
   o wartości 87 818 341,50 zł.
3. Usprawnienie systemu ratownictwa na drogach – etap VI (Drogi) o wartości 552 001 003,65 zł.

W ramach tych projektów zostanie zrealizowany zakup 587 jednostek sprzętowych, przede wszystkim samochodów, które realnie zwiększą zdolności operacyjne służby.

Jak wygląda dzisiaj stan zatrudnienia w Państwowej Straży Pożarnej?

W trybie ciągłym monitorujemy ruchy kadrowe w formacji, systematycznie dbamy o uzupełnianie wakatów, korzystając z dużego zainteresowania służbą w Państwowej Straży Pożarnej. Stabilność kadrowa i rozwój ludzi zapewniają utrzymanie odpowiedniego potencjału operacyjnego i budują fundament formacji.

Stan zatrudnienia w PSP na koniec I półrocza 2025 r. to 31 973 osoby, wśród nich 30 052 funkcjonariuszy i 1921 pracowników cywilnych. Liczba wakatów funkcjonariuszy wynosiła 1710 (5,4%), a pracowników cywilnych 157,5 (7,5%).

Jakie jeszcze inne wyzwania stoją przed Państwową Strażą Pożarną w najbliższym czasie?

Bardzo intensywnie działamy na płaszczyźnie międzynarodowej. Z końcem czerwca zakończyliśmy półroczną prezydencję Polski w Radzie UE, w czasie której zrealizowaliśmy wiele przedsięwzięć, a ich zwieńczeniem była organizacja posiedzenia Dyrektorów Generalnych Ochrony Ludności Państw Unijnego Mechanizmu Ochrony Ludności. W spotkaniu tym uczestniczyły delegacje z 37 krajów. W lipcu Komisja Europejska opublikowała nową propozycję legislacyjną poświęconą Unijnemu Mechanizmowi Ochrony Ludności. Na jej kształt istotny wpływ miały prace prowadzone pod polskim przewodnictwem w minionym półroczu. Obecnie prowadzimy konsultacje międzyresortowe i uczestniczymy w negocjacjach w Brukseli. Nowy, ulepszony Mechanizm zacznie funkcjonować od 2028 r.

Równolegle trwa polska prezydencja w Radzie Państw Morza Bałtyckiego, w ramach której Państwowa Straż Pożarna aktywnie uczestniczy w organizacji wydarzeń eksperckich. Jej kulminacją będzie posiedzenie Dyrektorów Generalnych Ochrony Ludności państw RPMB w czerwcu przyszłego roku. 

Te wszystkie działania opierają się na idei współpracy międzynarodowej oraz budowania wspólnoty.

Na zakończenie, panie komendancie, czego chciałby pan życzyć jako wydawca „Przeglądu Pożarniczego” czytelnikom naszego czasopisma?

Życzę, by każdy strażak – niezależnie od tego, czy służy w Państwowej Straży Pożarnej, czy w ochotniczych strażach pożarnych – był dumny z pełnionej służby wobec społeczeństwa. Nasza formacja jest silna tylko wtedy, gdy opiera się na braterstwie, wzajemnym szacunku oraz poczuciu odpowiedzialności.

Korzystając z okazji, życzę czytelnikom naszego strażackiego czasopisma, aby jego lektura dostarczała zawsze ciekawych i inspirujących artykułów, poszerzała wiedzę oraz rozwijała zainteresowania i skłaniała do refleksji.