Zakupy samochodów gaśniczych

W strażackiej profesji najważniejszy jest ratownik. Bez ludzi nie byłoby służby. Cóż by jednak zdziałał bez odpowiedniego wyszkolenia i sprzętu? Dobre chęci to nie wszystko. Nawet mając już wysoki poziom wyszkolenia, zdobywając certyfikaty i uprawnienia, bez odpowiedniego zaplecza technicznego wciąż bylibyśmy bezradni. 

Pojazdy i różnego rodzaju sprzęt pożarniczy to dla większości z nas codzienne narzędzia pracy. Jedni powiedzą, że wciąż ich za mało, że za szybko się zużywają i starzeją, że w innych krajach to dopiero postęp… Drudzy dla odmiany, odgrzebując wspomnienia, stwierdzą, że Star 244 lub „Jelonek” to sprzęt w zupełności wystarczający. Niestety, a może właśnie i dobrze, postęp cywilizacyjny wymusza ciągłe doskonalenie zarówno techniki działań, jak i wyposażenia. Z każdym rokiem jest lepiej, nowsze pojazdy z lepszym wyposażeniem można spotkać w większości komend PSP w kraju. W 2017 r. również poczyniono starania, by odmłodzić zasoby sprzętowe w PSP i OSP.

Kryteria wyposażenia

Aby zapewnić społeczeństwu odpowiedni poziom bezpieczeństwa, powoływano do życia jednostki ochrony przeciwpożarowej. Z biegiem lat uległy one znacznym przeobrażeniom, poprzez rozszerzanie zakresu zadań i ich profesjonalizację. Do zadań w zakresie czynnego zwalczania pożarów dołączyły zadania w zakresie nadzoru nad zapobieganiem im. Bardzo wcześnie pojawiły się potrzeby szkoleniowe i sposoby na ich realizację. Nastąpił także rozwój szeroko rozumianego zabezpieczenia logistycznego prowadzenia działań pod względem wyposażenia w sprzęt silnikowy oraz sprzęt specjalistyczny. Innymi słowy: ludzie (siły) muszą mieć zapewniony odpowiedni sprzęt (środki) i bazę lokalową, by efektywnie działać.

 W przypadku jednostek organizacyjnych Państwowej Straży Pożarnej sprawa wyposażenia w sprzęt specjalistyczny oraz pojazdy jest dość prosta, gdyż wymagania w tym zakresie są ustandaryzowane prawnie. Z chwilą powołania do życia z dniem 1 lipca 1992 r. Państwowej Straży Pożarnej w celu zbudowania w pełni profesjonalnej formacji ratowniczej, oprócz rozwiązań formalno-organizacyjnych, poprawy warunków socjalno-bytowych strażaków, przyjęto również zasadę planowej i systematycznej wymiany sprzętu i wyposażenia jednostek organizacyjnych. Przewiduje to art. 8 ustawy o PSP [1]:

Art. 8 ust. 4. Minister właściwy do spraw wewnętrznych określi, w drodze rozporządzenia:

1. […]
2. szczegółowe zasady wyposażenia jednostek organizacyjnych Państwowej Straży Pożarnej, a w szczególności:
   1. standardy wyposażenia jednostek ratowniczo-gaśniczych Państwowej Straży Pożarnej w pojazdy gaśnicze i specjalne oraz w sprzęt i środki techniczne,
   2. normy wyposażenia w sprzęt specjalistyczny, pojazdy i środki techniczne do ratownictwa technicznego, chemicznego, ekologicznego i medycznego,
   3. normy wyposażenia krajowych baz sprzętu specjalistycznego i środków gaśniczych.

 W ślad za tym ukazało się kilka edycji przepisów rangi rozporządzenia -  ostatnio rozporządzenie ministra spraw wewnętrznych z 21 listopada 2014 r. [2]. Na podstawie tych normatywów dokonywane są zakupy sprzętu, uwzględniające jego jakość, przeznaczenie oraz czas użytkowania.

Tak przedstawia się sytuacja wyposażenia w Państwowej Straży Pożarnej. Jeśli zaś chodzi o jednostki ochotniczych straży pożarnych, sprawa już nie jest tak oczywista. Funkcjonują one zgodnie z art. 19 ust. 1 ustawy z 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej [3] oraz przepisami Prawa o stowarzyszeniach [4]. W żadnej z tych ustaw i aktów wykonawczych do nich nie opracowano standardu wyposażenia dla tych jednostek. Oznacza to, że każda OSP może posiadać dowolnie różny sprzęt i pojazdy, w zależności od możliwości finansowych oraz własnych potrzeb. Jedynym wyznacznikiem odpowiedniego wyposażenia jednostek OSP włączonych do krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego są wymagania komendanta głównego Państwowej Straży Pożarnej w zakresie minimalnego wyposażenia w sprzęt i pojazdy dla jednostek ubiegających się o włączenie do tego systemu.   

Historia zakupów

Start był trudny. „W pierwszych kilku latach funkcjonowania PSP fundusze przeznaczone na zakup sprzętu były dalece niewystarczające. Liczba zakupionych w jednym roku pojazdów wyniosła w całym kraju około 50, z tego sporą grupę stanowiły samochody operacyjne” [5].

Pierwsze planowe zakupy sprzętu i wyposażenia specjalistycznego rozpoczęły się z chwilą uruchomienia z dniem 1 stycznia 1995 r. krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego (KSRG). W 1996 r. Sejm wprowadził do budżetu państwa inwestycję wieloletnią „Krajowy system ratowniczo-gaśniczy na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej”. W ramach tej inwestycji przewidziano m.in. wybudowanie 92 strażnic, utworzenie wojewódzkich baz sprzętu specjalistycznego i środków gaśniczych, dla których zakupiono sprzęt i wyposażenie, w tym również samochody ratowniczo-gaśnicze. Realizacja powyższego programu trwała do końca 1998 r. W latach kolejnych dokonywano sukcesywnych zakupów w mniejszym stopniu. Dopiero wprowadzony w 2007 r. „Program modernizacji Policji, Straży Granicznej, Państwowej Straży Pożarnej, Biura Ochrony Rządu w latach 2007-2009” pozwolił na zakupy dużej liczby pojazdów pożarniczych - głównie samochodów ratowniczo-gaśniczych oraz podnośników hydraulicznych i drabin mechanicznych. W 2009 r. realizację tego programu wydłużono do 2011 r. Program zakładał wymianę i uzupełnienie wyposażenia PSP, a także modernizację bazy lokalowej.

Warto podkreślić, że oprócz funkcjonujących programów, pozwalających na znaczne zakupy sprzętu, funkcjonowały (i funkcjonują) programy zakupów ze środków unijnych. W ich ramach pozyskiwano również pojazdy pożarnicze.

Jednocześnie dokonywano zakupów ze środków budżetowych, przy współfinansowaniu m.in. funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej (narodowego i wojewódzkich). 

Z opisanych wyżej źródeł pozyskiwane były środki na zakupy pojazdów pożarniczych zarówno dla PSP, jak i ochotniczych straży pożarnych.

W 2016 r. zakupiono:

• 171 samochodów ratowniczo-gaśniczych (lekkich, średnich, ciężkich) przy współudziale środków finansowych przekazanych z budżetu MSWiA:
• dla jednostek OSP w ramach zadania publicznego „Przygotowanie jednostek ochotniczych straży pożarnych do działań ratowniczo-gaśniczych”,
• dla jednostek OSP będących w KSRG w ramach zadania publicznego „Zapewnienie gotowości bojowej jednostki ochrony przeciwpożarowej włączonej do krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego”;
• 37 samochodów ratowniczo-gaśniczych (średnich, ciężkich) dla jednostek PSP.

Zakupy w 2017 r.

W 2017 r. przystąpiono do realizacji ustawy z 15 grudnia 2016 r. o ustanowieniu „Programu modernizacji Policji, Straży Granicznej, Państwowej Straży Pożarnej  i Biura Ochrony Rządu w latach 2017-2020” (DzU z 2016 r., poz. 2140). Na lata 2017-2020 w ramach „Programu modernizacji…” planowane są zakupy sprzętu transportowego:

• dla jednostek będących w krajowym systemie ratowniczo-gaśniczym za łączną kwotę 200 800 tys. zł ­ zakup co najmniej 401 samochodów pożarniczych,
• dla jednostek OSP za łączną kwotę 68 000 tys. zł - zakup co najmniej 136 samochodów pożarniczych.

Ponadto w planie na 2017 r. przyjęto zakup 97 pojazdów w ramach dotacji KSRG oraz 33 pojazdy w ramach dotacji MSWiA.

Efekty już widać

Zaznaczyć należy, że w ramach przyznawanych dotacji zostały osiągnięte wyniki znacznie lepsze od planowanych. Łącznie w 2017 r. na potrzeby jednostek zarówno zawodowych, jak i ochotniczych (uwzględniając wszystkie źródła finansowania) zakupiono 741 samochodów pożarniczych. PSP pozyskała 132 pojazdy, a do ochotników trafiło 609 samochodów, w tym 580 samochodów ratowniczo-gaśniczych i 29 samochodów specjalnych. 460 zakupiły jednostki OSP włączone do krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego, a 149 pojazdów jednostki spoza KSRG.  

Środki finansowe w wysokości 48 330 000 zł zabezpieczone w ramach dotacji  miały wesprzeć zakup 97 samochodów, a faktycznie udało się dofinansować w tej samej kwocie zakup:

• 202 samochodów ratowniczo-gaśniczych (ponad 100% planowanych),
• 22 łodzi,
• 33 przyczep.

Środki finansowe w kwocie 16 480 000 zł, zabezpieczone w ramach dotacji MSWiA, przewidywały dofinansowanie zakupu 33 samochodów, a faktycznie dofinansowano w tej samej kwocie zakup:

• 78 samochodów ratowniczo-gaśniczych (ponad 100% planowanych),
• 13 łodzi,
• 7 przyczep.

W drugiej połowie 2017 r. Polskę dotknęły skutki gwałtownych zjawisk atmosferycznych. Została więc uruchomiona rezerwa celowa na tzw. wydatki klęskowe. 4 684 111 zł z tej puli umożliwiło zakup:

• 20 łodzi płaskodennych z silnikami,
•  3 pomp szlamowych dużej wydajności,
• 60 pomp do wody zanieczyszczonej,
• 36 elektrycznych pomp zanurzeniowych,
• 11 motopomp pożarniczych.

W minionym roku zakupiono sprzęt z wykorzystaniem środków z programów unijnych [6].  Aby zwiększyć skuteczność prowadzenia długotrwałych akcji ratowniczych,  zakupiono 3 samochody z podnośnikiem hydraulicznym SHD 40 oraz 2 kontenery paliwowe. Żeby usprawnić system ratownictwa w transporcie kolejowym, wykorzystano etap I projektu, w ramach którego zakupione zostało 16 mikrobusów do przewozu osób, 18 lekkich samochodów zaopatrzeniowych o DMC do 3,5t, a także 22 przyczepy do przewozu kontenerów, 6 kontenerów do transportu środka pianotwórczego oraz kontener z agregatem proszkowym.

Środki finansowe w ramach „Programu modernizacji Policji, Straży Granicznej, Państwowej Straży Pożarnej i Biura Ochrony Rządu w latach 2017-2020” w 2017 r .pozwoliły na zakup 11 samochodów pożarniczych oraz kontenera z agregatem proszkowym za łączną kwotę 4 656 000 zł.

W ramach zadań realizowanych przez jednostki PSP wraz z dofinansowaniem ze środków NFOŚiGW zakupiono 9 samochodów ratowniczo-gaśniczych oraz kontener specjalny z proszkiem gaśniczym za łączną kwotę 9 150 000 zł.

Jednostki OSP realizujące zadania w tym samym obszarze w 2017 r. przy współudziale środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej zakupiły 44 samochody ratowniczo-gaśnicze, za łączną kwotę 31 700 000 zł.

Plany zakupów na 2018 r.

Plan zakupów samochodów pożarniczych w 2018 r. w ramach „Programu modernizacji” i projektów współfinansowanych ze środków Unii Europejskiej przedstawia tabela.

W tym miejscu rodzi się pytanie: a dlaczego kupujemy właśnie tyle i dlaczego takie, a nie inne wyposażenie?

Ile, gdzie i dlaczego

Warto podkreślić, że wszelkie procedury zakupowe nowego sprzętu poprzedzone są wnikliwą analizą potencjału ratowniczego i zmieniających się potrzeb na terenie gmin, miast, powiatów i województw. Zauważalne są zmiany w rodzaju i rozmiarze zagrożeń. Nowe szlaki komunikacyjne, rozwój i inwestycje w przemyśle, a także migracja ludności zmuszają do weryfikowania aktualnych potrzeb i elastycznego reagowania na nie. Niby niewiele. Oczywiście potrzeby i chęci są olbrzymie, ale racjonalna wizja sprzętowej rewolucji wymaga czasu i nakładów finansowych.

Jak widać z powyższych danych, większość nowych samochodów gaśniczych jest kupowana dla OSP, które korzystają jednak również na zakupach sprzętu dla PSP. Sprzęt nienadający się dłużej do intensywnej eksploatacji w jednostkach ratowniczo-gaśniczych PSP, jeszcze długie lata może być z powodzeniem użytkowany w mniej obciążonych OSP. Na tej zasadzie w 2017 r. Państwowa Straż Pożarna, zgodnie z art. 31 ust. 1 ustawy o ochronie przeciwpożarowej, przekazała jednostkom ochotniczym 90 sprawnych pojazdów uznanych za zbędne w PSP. Pojazdy te zwiększają ogólną pulę pojazdów, pozyskanych przez OSP w 2017 r.

Obecne kierownictwo Komendy Głównej Państwowej Straży Pożarnej stoi na stanowisku, że w nowe samochody ratowniczo-gaśnicze powinny być wyposażane w pierwszej kolejności jednostki Państwowej Straży Pożarnej. I w tym jest korzyść dla ochotniczych straży pożarnych. Dzięki temu obniżeniu uległyby normatywy wiekowe eksploatacji samochodów w PSP, a do OSP byłyby przekazywane samochody znacznie młodsze niż obecnie, może nawet kilkuletnie. Ogólny czas przebywania samochodu gaśniczego w służbie społeczeństwu wydłużyłby się poprzez skrócenie czasu jego intensywnej eksploatacji w jednostce ratowniczo-gaśniczej. Jednocześnie taki pojazd, użytkowany w latach nowości tam, gdzie jest najbardziej przydatny, byłby wykorzystywany najefektywniej z punktu widzenia podatnika.

Przypisy

1. Art. 8 ust. 4 pkt 2 ustawy z 24 sierpnia 1991 r. o Państwowej Straży Pożarnej (tj. DzU z 2017 r. poz. 1204, 1321, 1567).
2. Rozporządzenie ministra spraw wewnętrznych z 21 listopada 2014 r w sprawie szczegółowych zasad wyposażenia jednostek organizacyjnych Państwowej Straży Pożarnej (DzU z 2014 r. poz. 1793) - obowiązujące od 27 grudnia 2014 roku.
3. Ustawa z 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (tj. DzU z 2017 r. poz. 736, ze zm.).
4. Ustawa z 7 kwietnia 1989 r. Prawo o stowarzyszeniach (DzU z 2001 r. nr 79, poz. 855, ze zm).
5. Technika pożarnicza i wyposażenie jednostek PSP, w: 20 lat Państwowej Straży Pożarnej, Poznań 2012, s. 308.
6. Były to dwa projekty, współfinansowane przez unię Europejską ze środków Funduszu Spójności w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko 2014-2020: Zwiększenie skuteczności prowadzenia długotrwałych akcji ratowniczych oraz Usprawnienie systemu ratownictwa w transporcie kolejowym - etap I.

Zastępca Komendanta Głównego Państwowej Straży Pożarnej - nadbryg. Marek Jasiński

fot. arch. KP PSP w Opocznie 

luty 2018