Z dużą siłą
27 Czerwca 2016Pneumatyczne poduszki podnoszące mają szerokie zastosowanie w działaniach ratowniczych. To niezbędny element wyposażenia pojazdów pożarniczych.
Strażacy wykorzystują je na przykład przy podnoszeniu, usuwaniu bądź przesuwaniu przeszkód. Warto wiedzieć, jak prawidłowo używać poduszek i jakie wymogi powinny spełniać, by były bezpieczne dla ratowników i osób poszkodowanych.
Wprowadzenie do użytkowania
Aby zestawy poduszek podnoszących można było wykorzystywać w jednostkach ochrony przeciwpożarowej, powinny mieć świadectwo dopuszczenia do użytkowania. To dokument potwierdzający spełnienie wymagań zawartych w załączniku do rozporządzenia ministra spraw wewnętrznych i administracji z 27 kwietnia 2010 r. (DzU 2010 nr 85, poz. 553) [1]. Muszą też realizować wymogi stawiane przez normę PN-EN 13731 [2] i wymagania techniczno-użytkowe, m.in. być odporne na niską i wysoką temperaturę, odpowiednio wykonane i oznakowane, mieć przewody zasilające o odpowiednich parametrach. Ponadto powinny spełniać wymagania dotyczące manometrów kontrolnych, reduktorów, urządzeń sterujących czy zaworów bezpieczeństwa.
Budowa i zastosowanie
Poduszka podnosząca to według normy PN-EN 13731 [2] przenośna napełniana poduszka, używana do wywierania siły na przedmioty i/lub podnoszenia lub poruszania przedmiotów.
rys. 1. Główne elementy poduszki podnoszącej, opracowanie własne na podstawie na www.firemax.pl
Wykonana jest ze specjalnie ryflowanej powierzchni, zapewniającej większą przyczepność podnoszonego obiektu. Wzmocnione brzegi chronią poduszkę przed uszkodzeniami,
a specjalne uchwyty pomagają w jej przenoszeniu. Każda poduszka oznaczona jest tabliczką informującą o dopuszczalnej wartości ciśnienia, ładowności i ostrzeżenia (piktogramy dotyczące bezpieczeństwa użytkowania). Złącze kłowe służy do podłączenia poduszki do urządzenia sterującego. Aby można było jej użyć w akcjach ratowniczych, należy zbudować cały system podnoszący (rys. 2).
rys. 2. Schemat zestawu podnoszącego [1], opracowanie własne na podstawie normy PN-EN 13204 „Hydrauliczne narzędzia ratownicze dwustronnego działania dla straży pożarnej - Wymagania eksploatacyjne i dotyczące bezpieczeństwa
Legenda do rys 2: 1. wlot powietrza pod ciśnieniem, 2. reduktor ciśnienia, 3. przyrządy pomiarowe na reduktorze, 4. zestaw węży, 5. urządzenie sterujące, 6. wskaźnik ciśnienia, 7. zawory bezpieczeństwa, 8. poduszki podnoszące
Poduszki podnoszące ze względu na zakres ciśnienia roboczego możemy podzielić
na dwie grupy:
- wysokociśnieniowe - najczęściej przy ciśnieniu 8 barów [3], wykorzystywane
do przesuwania ciężkich maszyn, głazów czy likwidacji skutków katastrof, - niskociśnieniowe - najczęściej przy ciśnieniu 1 bar [3], wykorzystywane
do podnoszenia przewróconych pojazdów czy uwalniania zakleszczonych osób.
Prosta obsługa i duży udźwig poduszek, sięgający około 60 t, sprawiają, że mają one szerokie zastosowanie. Za ich pomocą podnosi się, przesuwa, rozdziela czy dociska ciężkie obiekty. Najczęściej wykorzystuje się je w ratowaniu poszkodowanych w wypadkach,
po katastrofach budowlanych, lotniczych, komunikacyjnych, do podnoszenia ciężkich maszyn czy zbiorników i zabezpieczania konstrukcji budowlanych.
Wskazówki eksploatacyjne
Przed przystąpieniem do pracy z poduszkami podnoszącymi należy zapoznać się
z instrukcją ich obsługi. Rozmiar poduszki dobiera się przy użyciu skalibrowanych manometrów. Ważne, by nie przekraczać ciśnienia roboczego poduszki, stosując przy tym wystarczająco długi odcinek węża (zapewnienie przesyłu z bezpiecznej odległości). Na każdej poduszce znajduje się tabliczka znamionowa z informacjami charakteryzującymi dany zestaw (wysokość podnoszenia, siła podnoszenia poduszki, ciśnienie robocze, niezbędna ilość powietrza).
Wartość siły podnoszenia poduszki maleje proporcjonalnie do wysokości, na jaką dany obiekt zostaje podniesiony. Należy sprawdzić w instrukcji obsługi, jaką maksymalnie liczbę poduszek układa się jedna na drugiej.
rys. 3. Poprawne rozmieszczenie poduszek, opracowanie własne na podstawie Resqutec manual NT BAGS (DM022K03_en)
Warto zapamiętać, że do podnoszenia można użyć na przykład trzech poduszek o różnych rozmiarach. Uwzględnić należy jednak to, że poduszka o największym rozmiarze stanowi podstawę. Błędne rozmieszczenie poduszek przedstawia rys. 4.
rys. 4. Niepoprawne rozmieszczenie poduszek, opracowanie własne na podstawie Resqutec manual NT BAGS (DM022K03_en)
Podnoszenie samochodów za pomocą dwóch poduszek
Należy się upewnić, że pojazd jest stabilny i prawidłowo zabezpieczony przed niezamierzonym przemieszczaniem się (zob. rys. 5). W przypadku podnoszenia przedniej osi pojazdu, tylna oś powinna być zabezpieczona klinami i/lub podporami. Należy określić wysokość, na jaką chcemy podnieść samochód i dobrać niezbędną liczbę poduszek podnoszących. Poduszki układamy jedna na drugiej - jak na rys. 3.
rys. 5. Przygotowanie pojazdu do podnoszenia, opracowanie własne na podstawie Resqutec manual NT BAGS (DM022K03_en)
Na rys. 6 przedstawiono podnoszenie przedniej osi pojazdu za pomocą dwóch poduszek ułożonych jedna na drugiej. Jako pierwszą pompuje się górną poduszkę. Jeśli wysokość, na którą podnieśliśmy pojazd, okaże się niewystarczająca, należy napompować dolną poduszkę, upewniając się wcześniej, że pojazd jest nadal stabilny i zabezpieczony.
rys. 6. Podnoszenie pojazdu, opracowanie własne na podstawie Resqutec manual NT BAGS (DM022K03_en)
Podnoszenie belek
Podczas podnoszenia belek w celu równomiernego rozłożenia sił należy między podnoszony obiektem a poduszkę włożyć grubą stalową płytę, deskę lub inny płaski
i sztywny przedmiot, bez wystających krawędzi (zob. rys. 7). Brak takiej przekładki
w niektórych przypadkach, np. przy podnoszeniu ciężkich, wąskich i ostro zakończonych przedmiotów, może skutkować uszkodzeniem lub przebiciem powierzchni poduszki.
rys. 7. Przykładowe wykorzystanie poduszki przy podnoszeniu belki, opracowanie własne na podstawie Resqutec manual NT BAGS (DM022K03_en)
Podnoszenie obiektów cylindrycznych
Do podnoszenia dużych obiektów cylindrycznych (zbiorników, rur, cystern) wykorzystuje się dwie poduszki. Podparcie przedmiotu o zaokrąglonym boku tylko z jednej strony może bowiem skutkować stoczeniem się go podczas napełniania poduszki. Aby tego uniknąć, należy użyć co najmniej dwóch poduszek w sposób przedstawiony na rys. 8 oraz zastosować inne środki, np. podpory czy kliny.
rys. 8. Podnoszenie obiektów cylindrycznych, opracowanie własne na podstawie Resqutec manual NT BAGS (DM022K03_en)
Warto wiedzieć
Podczas pracy z poduszkami podnoszącymi trzeba przestrzegać zasad, które zostały określone w instrukcji obsługi i użytkowania. Instrukcja powinna być dostarczona wraz
z zakupionym zestawem. Należy przede wszystkim pamiętać, by:
- obsługując poduszki, nosić odpowiednie ubranie ochronne - zgodnie
z obowiązującymi przepisami,
- umieszczając poduszkę na śliskim podłożu (śnieg, glina, piasek), włożyć pod nią dostępne twarde elementy, np. deskę, belkę, płytę,
- nie kłaść poduszek na ostrych krawędziach lub gorących elementach, unikać rozmieszczenia poduszek na ostrych elementach obciążenia, takich jak śruby itp.,
- zadbać o właściwe przechowywanie i zakrycie całej powierzchni roboczej poduszek,
- chronić poduszkę przed iskrami pochodzącymi od spawania lub cięcia,
- nie wchodzić pod obiekt, który jest podtrzymywany tylko przez poduszki,
- mieć zapasową butlę ze sprężonym powietrzem na wypadek opróżnienia butli podstawowej.
rys. 9. Środki ochrony osobistej zalecane podczas pracy z poduszkami podnoszącymi,
źródło: www.ecosafene.com
Używając poduszek w ciemnościach, koniecznie należy zadbać o bezpieczne warunki prowadzenia działań. Miejsce pracy powinno zostać odpowiednio oświetlone. Oprócz tego wszędzie tam, gdzie widoczność jest utrudniona (nawet za dnia), powinno się zapewnić dodatkowe źródło światła.
Inną ważną kwestią jest właściwy transport poduszek. Muszą one być przewożone tak, by końcówka wlotu powietrza była skierowana ku górze (w celu uniknięcia uszkodzenia poduszki w przypadku jej upuszczenia). Poduszki o większych gabarytach i ciężarze powinny być przenoszone przez co najmniej dwie osoby.
Poduszkę po każdym użyciu trzeba wyczyścić. Powstałe podczas pracy plamy olejów
i smarów mogą spowodować ślizganie się poduszki, a zanieczyszczenia zaworu - trudności z jej podłączeniem.
***
Gama oferowanych na rynku poduszek podnoszących jest bardzo szeroka. Należy jednak pamiętać, by stosować te, które mają świadectwo dopuszczenia CNBOP-PIB. To gwarancja ich jakości - są bezpieczne i bezawaryjne.
Literatura
[1] Rozporządzenie ministra spraw wewnętrznych i administracji z 20 czerwca 2007 r.
w sprawie wykazu wyrobów służących zapewnieniu bezpieczeństwa publicznego lub ochronie zdrowia i życia oraz mienia, a także zasad wydawania dopuszczenia tych wyrobów do użytkowania (DzU 2007 nr 143, poz. 1002), wprowadzone rozporządzeniem zmieniającym z 27 kwietnia 2010 r. (DzU 2010 nr 85, poz. 553).
[2] Norma PN-EN 13731:2010 Systemy poduszek podnoszących przeznaczone do stosowania przez straż pożarną i służby ratownicze.
[3] J. Kalinowska, M. Chmiel, Przegląd możliwości wykorzystania wybranego sprzętu ratowniczo-gaśniczego w działaniach jednostek ochrony przeciwpożarowej w kontekście wymagań systemu dopuszczeń, „BITP. Bezpieczeństwo i Technika Pożarnicza” 2015, nr 4, str. 30.
Tomasz Markowski jest specjalistą w Jednostce Certyfikującej CNBOP-PIB
Maksymilian Żurawski jest specjalistą w Jednostce Certyfikującej CNBOP-PIB
Michał Chmiel jest zastępcą kierownika Jednostki Certyfikującej CNBOP-PIB
fot. archiwum KP PSP w Starachowicach
kwiecień 2016