Handbook – prawa ręka dowódcy

Inspiracją do napisania tego tekstu był dla mnie opublikowany w PP 8/2015 artykuł Pawła Respondka, opisujący jego autorski pomysł notatnika, który niezwykle ułatwia i porządkuje pracę kierującego działaniem ratowniczym. W swojej codziennej pracy w jednostce ratowniczo-gaśniczej używam podobnego notatnika. Moim zdaniem wpisuje się on w podobną ideę i tworzy doskonałe uzupełnienie „Notatnika KDR”.

Potocznie swój notes nazywam handbook. Czemu nazwa angielska? Dlatego, że sam pomysł jest zapożyczony od angielskich strażaków, którzy stosują dość powszechnie podobne rozwiązania. Samo słowo handbook znaczy tyle, co podręcznik, przewodnik, poradnik. I tym właśnie jest - podręcznikiem, w którym znajdują się informacje ważne dla kierującego działaniem ratowniczym. Jest jednak dość specyficzny, nie służy bowiem tylko do nauki w jednostce czy w domu, lecz do przypominania lub potwierdzania newralgicznych informacji podczas akcji ratowniczo-gaśniczych. Jest zasobem wiedzy, którym można się posiłkować podczas wypracowywania zamiaru taktycznego. I najważniejsze, próżno go szukać w sklepach z literaturą branżową. Jest to pozycja, którą wykonać trzeba samodzielnie. Tylko od nas zależy jego szata graficzna, technika wykonania i treści w nim zawarte.

Potrzebny?

Strażak pracuje najczęściej w dużym stresie, w nocy, w złych warunkach pogodowych. Nie ułatwia to szybkiego podejmowania decyzji, może powodować, że będzie ona obarczona ryzykiem błędu. Nasz przewodnik pozwoli je zminimalizować.

Przykład 1: Zastęp jedzie do wypadku autobusu. Oczywiste jest, że można się spodziewać zdarzenia o charakterze mnogim lub masowym. O ile mniejszy byłby stres samych ratowników, gdyby w trakcie dojazdu mogli sobie szybko przypomnieć algorytm postępowania w zdarzeniu masowym? O ile skuteczniejsze byłyby ich działania, jeśli przypomnieliby sobie tuż przed wyjściem z samochodu, w jaki sposób dokonywać segregacji poszkodowanych? W mojej ocenie działaliby o wiele lepiej.

Przykład 2: Przewróciła się cysterna przewożąca substancje niebezpieczne. Aby uniknąć błędu i nie szukać w pamięci, co oznaczają poszczególne cyfry z pomarańczowych tablic, można posiłkować się naszym podręcznikiem. W jednostce ratownicy przeważnie doskonale znają ich znaczenie. Wobec dużego stresu i zagrożenia życia wynikającego z właściwości substancji niebezpiecznej już nie musi być to takie oczywiste.

Przykład 3: Zastęp musi wydobyć auto, które spadło z nasypu. Dysponuje dużą ilością sprzętu technicznego. Którego narzędzia użyć, aby wykorzystać je optymalnie? Jak spożytkować maksymalnie jego parametry i nasz potencjał techniczny? Który element w układzie wyciągowym będzie tym najsłabszym? W analizie tej niezwykle pomocny okazuje się handbook.

Co zawiera handbook?

Jego treść i kompozycję ustala sam ratownik, dowódca, zmiana służbowa czy jednostka. Treści nie są, a wręcz nie mogą być narzucane. Tylko wtedy spełnia on swą rolę, jest wygodny i ergonomiczny w użyciu. Nie jest też przesycony zbędnymi (dla danego użytkownika) informacjami i nie ma dużych rozmiarów. Każda JRG dysponuje innym sprzętem, o innych parametrach technicznych. Wszystko to wpływa na różnorodność informacji zawartych w handbooku.

W swoim zamieściłem takie rozdziały, jak: ratownictwo medyczne, łączność, ratownictwo chemiczne, technika/sprzęt, taktyka działań gaśniczych.

Ratownictwo medyczne

W tym rozdziale znalazł się wspomniany algorytm postępowania podczas zdarzenia masowego, a także: resuscytacja dorosłych, dzieci i niemowląt, zbieranie wywiadu ratowniczego metodą SAMPLE czy sposób oceny stanu przytomności metodą AVPU. Umieściłem tu wszelkie informacje dotyczące współpracy straży pożarnej z Lotniczym Pogotowiem Ratunkowym (wymiary przygodnych lądowisk oraz zasady ich wyboru i tworzenia, kryptonimy statków powietrznych, kanały radiowe do łączności z nimi). W handbooku zmieszczą się nawet wszystkie procedury, jeśli ktoś uzna, że są w nim niezbędne.

Łączność

Ponieważ służbę pełnię w Warszawie, w tym rozdziale mojego przewodnika znajdują się kanały radiowe poszczególnych warszawskich jednostek w sieci trankingowej oraz ich rozkład w radiostacjach nasobnych pracujących w tejże sieci. Uniwersalnymi treściami są tu: opisy indeksów literowych X i Y kryptonimu, poziom hierarchii grup cyfrowych kryptonimów, wojewódzkie kanały radiowe, powiatowe kanały radiowe województwa mazowieckiego, kryptonimy okólnikowe, kryptonimy poszczególnych osób funkcyjnych i pojazdów Komendy Miejskiej oraz Komendy Powiatowej, z którą bezpośrednio sąsiaduje moja jednostka ratowniczo-gaśnicza. Znalazło się tu miejsce na dane teleadresowe poszczególnych jednostek oraz służb współdziałających na co dzień ze strażą pożarną. Aby spersonalizować dany przewodnik, zamieścić należy kanały radiowe rodzimego województwa i powiatu.

Ratownictwo chemiczne

Rozdział ten rozpoczyna się od podstawowych przeliczników jednostek powierzchni, ciśnienia, czasu i temperatury oraz przedrostków układu SI, które mówią o wielkości danej miary. W mojej opinii musiał znaleźć tu miejsce opis cyfr w numerze rozpoznawczym niebezpieczeństwa (licznik na pomarańczowej tablicy ADR), opis cyfr klas zagrożeń na nalepkach ADR, wzory nalepek ADR, barwne oznakowanie butli (pojemników na gazy i mieszanki gazowe), oznakowanie barwne rurociągów. Rozdział ten zawiera również informacje dotyczące wielkości dawek NDS, NDSCh (w jednostkach mg/m3 oraz ppm), DGW i GGW najbardziej charakterystycznych substancji niebezpiecznych. Znajdują się tu także tabele z kodami cystern, przelicznikami kalibracyjnymi przyrządów pomiarowych, długością promienia wstępnej strefy niebezpiecznej w przypadku zagrożenia promieniotwórczego oraz wybuchu BLEVE. Zostały także wymienione gazy lżejsze i cięższe od powietrza, co ułatwia przewidywanie sposobu rozprzestrzeniania się danej substancji. Niezwykle ważny jest w tym rozdziale algorytm postępowania z butlami acetylenowymi.

Technika/sprzęt

W tym miejscu zamieściłem wszelkie parametry techniczne wybranego sprzętu, jakim dysponuję w macierzystej jednostce. Dokładny opis znalazły tu wszystkie drabiny, skokochrony, zawiesia, pęta stalowe, szekle, zblocza, sprzęt pneumatyczny oraz hydrauliczny, agregaty i generatory prądotwórcze, wciągarki linowe. Znajdują się tu parametry samochodów specjalnych SCH 44 oraz SCRt wraz z polami pracy podnośnika oraz żurawia typu HDS tychże pojazdów. Treść tego rozdziału będzie warunkowana przez sprzęt posiadany przez daną JRG.

Taktyka działań gaśniczych

Znajdują się tu informacje, bez których nie obejdziemy się podczas dużej akcji ratowniczo-gaśniczej. Jest to np. przybliżone zapotrzebowanie na wodę - w zależności od tego, gdzie powstał pożar (mieszkanie, szkoła, warsztat, pomieszczenie biurowe, magazyn itd.) oraz maksymalny dystans, na który można przetłaczać wodę przy zadanym ciśnieniu, w zależności od wymaganej wydajności oraz od średnicy i ilości linii w magistrali wężowej.

Przedstawiona została także zależność wydajności armatury wodnej od wymaganego zapotrzebowania w wodę, która pozwala wyliczyć niezbędną liczbę stanowisk gaśniczych. W związku z tym musiała się tu również znaleźć tabela z parametrami armatury wodno-pianowej (odcinki wężowe, prądownice wodne i pianowe, wytwornice pianowe, działka wodno-pianowe). 

Przy każdym pożarze niezbędne jest zapewnienie ciągłości podawania wody. Z tego względu w tym rozdziale znalazły się tabele do oceny źródła wody. Podano tu średni czas napełniania poszczególnych wielkości zbiorników samochodowych przy podanej wartości wydajności źródła. Jest także tabela pozwalająca obliczyć, jak wiele samochodów gaśniczych o zbiorniku 5 m³ można napełnić z naturalnego lub sztucznego źródła wody (stawu, zbiornika przeciwpożarowego). 

Miejsce w rozdziale znalazł również średni czas napełniania wodą odcinków wężowych w zależności od długości i zadanej wydajności oraz wzór na obliczenie niezbędnej liczby samochodów do dowożenia wody na cele gaśnicze.

Jak widać, są to wszelkie dane do prowadzenia akcji gaśniczych na poziomie taktycznym i strategicznym, ale sprawdzają się również przy niedużych akcjach poziomu interwencyjnego. Informacje te są uniwersalne dla każdego użytkownika podręcznika.

Jak wykonać swój handbook?

Gdy dysponujemy już odpowiednim plikiem z uporządkowanymi i wyselekcjonowanymi danymi, można oczywiście zlecić pracę dowolnej firmie poligraficznej. Istnieje jednak możliwość jego samodzielnego wykonania. Wystarczy dwustronnie wydrukować stronice, zalaminować je i zbindować całość do wielkości małej książeczki lub kołonotatnika. Najlepiej, by podręcznik miał format  A6, ten rozmiar jest najbardziej poręczny w użytkowaniu.

Handbooki specjalistyczne

Ze względu na moją przynależność do specjalistycznej grupy poszukiwawczo-ratowniczej w swej pracy korzystam również z innych, bardziej szczegółowych handbooków. Jeden z nich ułatwia mi pracę podczas stabilizacji naruszonych konstrukcji budowlanych. Zamieszczone mam w nim schematy wszelkich podpór drewnianych. Pozwalają uniknąć błędów w ich wykonaniu, usprawniają również pracę i komunikację z ratownikami, którzy wykonują wraz ze mną daną podporę.

Moja specjalistyczna grupa poszukiwawczo-ratownicza używa handbooka, w którym zamieszczone są wszelkie informacje niezbędne w tej specjalności: sposoby oznakowania budynków, sygnały dźwiękowe i znaki gestowe obowiązujące wszystkich ratowników, kryptonimy fonetyczne itp.

Uważam, że taki bardziej szczegółowy podręcznik może wykonać ratownik każdej specjalizacji. Ratownik wysokościowy zamieści w nim sposoby wiązania węzłów, wykonywania stanowisk asekuracyjnych i ratowniczych, parametry sprzętu wysokościowego, schematy wykonywania układów wyciągowych itp. Ratownik chemik - parametry pomp chemicznych, urządzeń pomiarowych, odporność chemiczną posiadanego sprzętu, dane charakterystyczne substancji niebezpiecznej itp. Wszystko zależy od potrzeb i inwencji użytkownika.

Handbook jest narzędziem, które doskonale porządkuje i ułatwia pracę KDR, szczególnie w sytuacjach trudnych i spornych. Jest swoistą ściągawką, po którą sięgnąć może każdy, aby uniknąć błędów, podjąć właściwą decyzję. Przytoczę słowa mojego nauczyciela taktyki ze Szkoły Głównej Służby Pożarniczej. Wyjazd do akcji ratowniczo-gaśniczej jest jak skok ze spadochronem. Kiedy zwija się spadochron? W hangarze przed skokiem, a nie podczas lotu. Handbook jest moim spadochronem zapasowym, po który sięgam, aby zawsze podejmować właściwe decyzje.

St. kpt. Rafał Podlasiński jest dowódcą sekcji w JRG 15 w Warszawie, członkiem specjalistycznej grupy poszukiwawczo-ratowniczej.

Literatura

Dane tabelaryczne pochodzą od pana bryg. mgr inż. Aleksandra Adamskiego - starszego wykładowcy Zakładu Działań Gaśniczych SGSP.