Inspektorzy i specjaliści

Jakie zmiany wprowadziła tzw. ustawa deregulacyjna, określająca warunki dostępu do wykonywania niektórych zawodów i czynności z zakresu ochrony przeciwpożarowej?

Zgodnie z dotychczas obowiązującymi zapisami ustawy o ochronie przeciwpożarowej osoby wykonujące czynności z zakresu ochrony przeciwpożarowej polegające na zapobieganiu powstawaniu i rozprzestrzenianiu się pożaru, niezatrudnione w jednostkach ochrony przeciwpożarowej - czyli jednostkach organizacyjnych: Wojskowej Ochrony Przeciwpożarowej, zakładowej straży pożarnej, zakładowej służby ratowniczej, gminnej zawodowej straży pożarnej, powiatowej/miejskiej zawodowej straży pożarnej, terenowej służbie ratowniczej i innych jednostkach ratowniczych - powinny mieć wykształcenie wyższe i ukończone szkolenie specjalistów ochrony przeciwpożarowej albo wykształcenie wyższe na kierunku inżynierii bezpieczeństwa pożarowego lub tytuł zawodowy inżyniera pożarnictwa.

Osoby wykonujące czynności wyłącznie w zakresie wynikającym z art. 4 ust. 1 powinny mieć natomiast co najmniej wykształcenie średnie i ukończone szkolenie inspektorów ochrony przeciwpożarowej lub tytuł zawodowy technika pożarnictwa.

Co zmieniła tzw. ustawa deregulacyjna?

Zgodnie z ustawą z dnia 5 sierpnia 2015 r. o zmianie ustaw regulujących warunki dostępu do wykonywania niektórych zawodów i czynności z zakresu ochrony przeciwpożarowej - w tym czynności, o których mowa w art. 4 ust. 1 ustawy o ochronie przeciwpożarowej, polegające na zapobieganiu powstawaniu i rozprzestrzenianiu się pożaru, niezatrudnione w jednostkach ochrony przeciwpożarowej - mogą wykonywać osoby mające tytuł zawodowy inżynier pożarnictwa lub ukończone w Szkole Głównej Służby Pożarniczej studia wyższe w zakresie inżynierii bezpieczeństwa w specjalności inżynieria bezpieczeństwa pożarowego.

Pojawia się pytanie: a co ze specjalistami ochrony przeciwpożarowej, którzy do tej pory mogli wykonywać te czynności? Zgodnie z art. 19 powyższej ustawy specjaliści ochrony przeciwpożarowej mogą dalej wykonywać przewidziane dla nich wcześniej czynności do czasu utraty ważności posiadanego zaświadczenia o ukończeniu szkolenia specjalistów, a następnie automatycznie nabywają uprawnienia inspektorów ochrony przeciwpożarowej na rok od dnia utraty ważności powyższego zaświadczenia. I tu przechodzimy do uregulowań prawnych dotyczących inspektorów ochrony przeciwpożarowej (i specjalistów, którzy staną się inspektorami).

Dotychczas większość uregulowań z tego zakresu znajdowała się w rozporządzeniu ministra spraw wewnętrznych i administracji z dnia 25 października 2005 r. w sprawie wymagań kwalifikacyjnych oraz szkoleń dla strażaków jednostek ochrony przeciwpożarowej i osób wykonujących czynności z zakresu ochrony przeciwpożarowej. Obecnie aktem wykonawczym z przedmiotowego zakresu staje się rozporządzenie ministra spraw wewnętrznych w sprawie szkoleń inspektorów ochrony przeciwpożarowej, określające zakresy szkolenia inspektorów ochrony przeciwpożarowej oraz szkolenia aktualizującego, elementy programów powyższych szkoleń, wzory zaświadczeń stwierdzających ukończenie poszczególnych szkoleń oraz sposób i tryb wnoszenia opłaty za szkolenie. Część zagadnień poruszanych dotychczas w rozporządzeniu znalazła się w ustawie (w dodanym artykule 4a), część została doprecyzowana, rozszerzona i uregulowana.

Ważne szkolenia

Już na poziomie ustawy określono, że uprawnienia inspektora ochrony przeciwpożarowej nabywa się na okres 5 lat, w wyniku ukończenia szkolenia inspektorów ochrony przeciwpożarowej lub szkolenia aktualizującego inspektorów ochrony przeciwpożarowej i że czas ten liczony jest od dnia wystawienia zaświadczenia o ukończeniu szkolenia. Nie zmieniły się podmioty uprawnione do realizacji szkoleń. Są to tak jak dotychczas szkoły Państwowej Straży Pożarnej, ośrodki szkolenia Państwowej Straży Pożarnej oraz instytuty badawcze PSP, w a przypadku szkoleń na potrzeby ochrony przeciwpożarowej podmiotów organizacyjnych podległych ministrowi obrony narodowej lub przez niego nadzorowanych - Wojskowa Ochrona Przeciwpożarowa. Programy szkoleń opracowuje i zatwierdza komendant główny Państwowej Straży Pożarnej. W ustawie pojawiła się również informacja dotycząca opłat pobieranych za szkolenia. Zgodnie z art. 4a ust. 9 opłata za szkolenie wynosi do 50% kwoty przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej w roku kalendarzowym poprzedzającym szkolenie, ogłaszanego przez prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w Dzienniku Urzędowym Rzeczpospolitej Polskiej „Monitor Polski”. Określono również, jaki jest to rodzaj przychodu dla poszczególnych podmiotów uprawnionych do realizacji szkoleń.

Najistotniejszy z punktu widzenia obecnych i przyszłych inspektorów ochrony przeciwpożarowej jest zapis ust. 4 w artykule 4a, który określa, że: „Szkolenie aktualizujące uprawnienia inspektorów ochrony przeciwpożarowej należy ukończyć w okresie ważności nabytych uprawnień inspektora ochrony przeciwpożarowej”. Do tej pory warunek ten znajdował się jedynie w „Programie szkolenia inspektorów ochrony przeciwpożarowej (szkolenie aktualizujące)”, w którym warunkiem przyjęcia na szkolenie jest: „[…] przedłożenie przez kandydata kserokopii ważnego zaświadczenia o ukończeniu szkolenia inspektorów, specjalistów ochrony przeciwpożarowej lub szkolenia aktualizującego, aktualnego w dniu rozpoczęcia szkolenia”. W związku z tym, że program został zatwierdzony przez komendanta głównego Państwowej Straży Pożarnej, w wyjątkowych sytuacjach mógł on podjąć decyzję o odstąpieniu od tego warunku w stosunku do osoby, która z przyczyn losowych nie ukończyła szkolenia w wymaganym terminie, tym samym umożliwiając jej udział w szkoleniu aktualizującym. Obecnie jest to wymóg ustawowy, więc komendant główny Państwowej Straży Pożarnej nie będzie mógł w takiej sytuacji udzielić zgody na udział w szkoleniu aktualizującym. Jeżeli inspektor ochrony przeciwpożarowej nie ukończy szkolenia aktualizującego w okresie ważności nabytych uprawnień, chcąc w dalszym ciągu wykonywać przewidziane dla niego czynności, będzie zobowiązany ponownie ukończyć „pełne” szkolenie inspektorów ochrony przeciwpożarowej. Należy zatem pilnować terminu ważności swojego zaświadczenia o ukończeniu szkolenia i odpowiednio wcześnie zapisać się na szkolenie aktualizujące.

Magdalena Stajszczak jest naczelnikiem Wydziału Programów Kształcenia, Szkolenia i Doskonalenia Zawodowego w Biurze Szkolenia KG PSP

Listopad 2015