Rozwój grup dronowych w PSP

Wprowadzenie bezzałogowych statków powietrznych do struktur Państwowej Straży Pożarnej to jeden z kluczowych kierunków rozwoju służby. Drony nie tylko zwiększają bezpieczeństwo ratowników, ale też umożliwiają prowadzenie szybszych, skuteczniejszych i bardziej precyzyjnych działań. Ich zastosowanie podczas pożarów czy miejscowych zagrożeń już dziś przynosi wymierne efekty.

Jest 17 września 2024 r., od godz. 18.00 trwa kolejne posiedzenie sztabu premiera RP w związku z powodzią na terenie województw dolnośląskiego i opolskiego.

O godz. 18.37 obecny na tym posiedzeniu prezydent Wrocławia alarmuje, że awarii uległa zapora na Zalewie Mietkowskim i „…potrzebne są helikoptery z big bagami do łatania”.

Stanowisko Kierowania Komendanta Głównego PSP (SK KG PSP) natychmiast w celu potwierdzenia tych informacji uruchamia poprzez podległe stanowiska kierowania zespoły dronowe PSP oraz śmigłowce, którymi zarządza koordynator operacji lotniczych PSP (KOL PSP).

O godz. 18.44 uczestniczący w posiedzeniu sztabu premiera komendant główny PSP przekazuje otrzymaną z SK KG PSP i potwierdzoną informację, że awarii uległ dużo mniejszy zbiornik Żwirowni Maniów w Wawrzeńczycach, oddalonych od Jeziora Mietkowskiego o ok. 2 km.

Jak w tak krótkim czasie pozyskać pewną, sprawdzoną informację, potwierdzoną stosownymi zdjęciami, skoro drogi dojazdowe zostały dosłownie zmiecione przez rozszalałe rzeki? Odpowiedź jest banalnie prosta. Trzeba posiadać odpowiednie zasoby, w tym przypadku w postaci załogowych i bezzałogowych statków powietrznych do uruchomienia w trybie natychmiastowym.

Jeszcze kilka lat temu jako Państwowa Straż Pożarna mogliśmy posiłkować się w takich sytuacjach tylko śmigłowcami wyposażonymi w systemy kamer oraz systemy wideo. Dzisiaj mamy do dyspozycji o wiele tańsze, ale z perspektywy kierującego działaniem ratowniczym (KDR) optymalne systemy bezzałogowych statków powietrznych (BSP), których uruchomienie następuje znacznie szybciej niż start maszyny pilotowanej przez człowieka.

Państwowa Straż Pożarna od kilku lat buduje komponent zespołów dronowych, a od 2021 r., po powodzi w okolicach Płocka, zorganizowała mobilny system zarządzania źródłami wideo i streamingiem obrazu. System umożliwia niezawodną szyfrowaną transmisję obrazu z dowolnej lokalizacji oraz ułatwia wymianę informacji na linii: kierujący działaniem ratowniczym – dowódcy odcinków bojowych – sztaby i stanowiska kierowania PSP wszystkich szczebli. Przemyślana konstrukcja i zaawansowane oprogramowanie umożliwiają podgląd obrazu z kamer BSP w czasie rzeczywistym. System funkcjonuje we wszystkich 16 województwach, a hub łączący rozwiązanie w jedną logiczną całość zorganizowano na poziomie centralnym w Stanowisku Kierowania Komendanta Głównego PSP. Transmitowany obraz wyświetlany jest w specjalnej aplikacji, a uprawnione osoby po zalogowaniu się do serwera mogą wybrać aktywne strumienie wideo i oglądać je w jednym z kilku układów okien. Aplikacja umożliwia jednoczesny podgląd 16 strumieni pochodzących z różnych źródeł (drony, roboty, kamery, komputery itp.).

Jak wygląda potencjał i wykorzystanie dronów w Państwowej Straży Pożarnej?

Obecnie Państwowa Straż Pożarna wykorzystuje 160 bezzałogowych statków powietrznych, a w ramach krajowego systemu ratowniczo gaśniczego ma do dyspozycji 260 kolejnych maszyn – z wyposażenia ochotniczych straży pożarnych. Podczas akcji koordynowanych przez PSP w zakresie wykorzystania BSP formacja współpracuje również z Policją, Strażą Graniczną, Służbą Ochrony Państwa oraz Siłami Zbrojnymi RP.

Na mocy decyzji prezesa Urzędu Lotnictwa Cywilnego Państwowa Straż Pożarna została wyznaczona jako podmiot uprawniony do prowadzenia szkoleń oraz egzaminowania operatorów bezzałogowych statków powietrznych. W jej strukturach działa obecnie 15 instruktorów BSP, którzy odpowiadają za kształcenie kolejnych pilotów nie tylko w tej formacji, ale i w Policji, Straży Granicznej oraz Siłach Zbrojnych RP.

W działaniach Państwowej Straży Pożarnej BSP odgrywają coraz większą rolę. Obecnie są wykorzystywane zarówno przy pożarach, jak i miejscowych zagrożeniach. Na przełomie ostatnich lat drony znalazły zastosowanie w wielu obszarach, które omawiamy poniżej.

Pożary wielkopowierzchniowe, w tym lasów i nieużytków

BSP pozwalają na szybkie wykrycie zarzewi ognia oraz ocenę jego rozprzestrzeniania się. Kamery termowizyjne umożliwiają dostrzeżenie ukrytych źródeł ognia nawet po jego dogaszeniu. Pożar Biebrzańskiego Parku Narodowego z kwietnia 2025 r., który rozpoczął się w rejonie wsi Polkowo, ze względu na specyfikę skłonił do zaangażowania zespołów dronowych wraz z pierwszym rzutem ratowników. W akcji uczestniczyły zespoły dronowe Państwowej Straży Pożarnej (KW PSP Białystok, KM PSP Suwałki i Zespół BSP Grupy Operacyjnej Komendanta Głównego PSP) oraz ochotniczych straży pożarnych (OSP Augustów-Lipowiec, OSP Lipsk), a także wojskowe BSP – FlyEye i Bayraktar TB2. Z BSP, wyposażonych w kamery światła widzialnego i termowizyjne, obraz w czasie rzeczywistym docierał do Stanowiska Kierowania Komendanta Wojewódzkiego PSP, Stanowiska Kierowania Komendanta Głównego PSP oraz sztabu, umożliwiając precyzyjne planowanie i koordynację działań gaśniczych.

W pierwszej fazie działań zespoły BSP przekazywały informacje o kierunku i prędkości rozprzestrzeniania się ognia oraz możliwościach dojazdu do miejsc, w których rozwijał się front pożaru. W kolejnej fazie, dzięki termowizji, identyfikowano niewidoczne gołym okiem zarzewia w obrębie torfowisk, co znacząco skróciło czas lokalizacji punktów o najwyższej temperaturze. Dzięki wygenerowanym plikom z danymi pozyskanymi z BSP, zawierającymi m.in. dane geolokalizacyjne miejsc o najwyższej temperaturze, oraz pomiarom odległości i powierzchni generowanym bezpośrednio z kontrolera BSP zoptymalizowano prowadzenie zrzutów wody, budowę linii gaśniczych i magistrali wodnych.

Dane z BSP gromadzone były w sztabie akcji, gdzie zespół operacyjny na bieżąco dokonywał ich weryfikacji i priorytetyzacji oraz przekazywał dane geolokalizacyjne miejsc o najwyższych temperaturach (tzw. hot spotów) do dowódców odcinków bojowych i śmigłowców. Zebrane informacje były agregowane w formie map operacyjnych dostępnych dla zaangażowanych w działania dowódców odcinków bojowych, stanowisk kierowania oraz członków sztabu akcji, co umożliwiało dostosowywanie działań do dynamicznie zmieniającej się sytuacji.

Pożary obiektów wielkokubaturowych

BSP umożliwiają rozpoznanie dachów, konstrukcji i stref objętych ogniem z bezpiecznej odległości. Idealnie sprawdziły się w lutym 2025 r. podczas pożaru hali magazynowej w Gdańsku, na terenie dawnych Zakładów Naprawczych Taboru Kolejowego, gdzie odegrały kluczową rolę w nadzorze nad działaniami ratowniczymi, umożliwiając inspekcję wcześniej niedostępnych fragmentów obiektu z powietrza. Dzięki kamerom termowizyjnym identyfikowano zarzewia ognia oraz newralgiczne obszary, co pozwoliło na precyzyjne ukierunkowanie działań gaśniczych i w efekcie skrócenie czasu ich prowadzenia. Dzięki zastosowaniu dronów z sensorami termowizyjnymi i optycznymi kamerami o wysokiej rozdzielczości, zdolnymi do rejestracji obrazu odpowiedniej jakości nawet w gęstym zadymieniu i warunkach nocnych, możliwe było bieżące śledzenie rozwoju zdarzenia z bezpiecznej odległości. Zespoły BSP transmitowały obraz na potrzeby odpraw w sztabie, gdzie oceniano skuteczność prowadzonych działań gaśniczych i planowano kolejne etapy akcji.

Ścisła współpraca pilotów BSP z dowódcami odcinków zagwarantowała płynne przekazanie obowiązków i minimalizację przerw w działaniach gaśniczych. W akcję zaangażowane były zespoły BSP: KW PSP w Gdańsku, KP PSP w Chojnicach, KM PSP w Gdańsku oraz Zespół BSP Grupy Operacyjnej Komendanta Głównego PSP. Dane pozyskane z BSP pozwoliły skoncentrować działania gaśnicze na najsilniej zagrożonych fragmentach hali, co zminimalizowało ryzyko dla ratowników i przyśpieszyło lokalizację oraz ugaszenie pożaru.

Miejscowe zagrożenia

W przypadku katastrof budowlanych, powodzi, wycieków substancji niebezpiecznych czy wypadków masowych BSP są wykorzystywane do rozpoznania sytuacji i wsparcia kierowania działaniami ratowniczymi. Przykładem wykorzystania BSP mogą być działania po wybuchu kamienicy w Cieszynie w grudniu 2024 r. BSP zastosowano do szczegółowego monitorowania gruzowiska i pomiarów temperatury, co pozwoliło na bieżącą identyfikację pożarów wtórnych oraz ocenę stanu konstrukcji budynków. Lokalizowały zarzewia ognia ukryte m.in. w więźbie dachowej sąsiednich budynków, umożliwiając precyzyjne kierowanie siłami. Stała transmisja obrazu na żywo dawała dowódcom, w tym SGPR, pełen wgląd w stan elementów konstrukcyjnych oraz przebieg akcji ratowniczej. W działania zaangażowane były zespoły BSP: KW PSP w Katowicach, OSP Mnich oraz Zespół BSP Grupy Operacyjnej Komendanta Głównego PSP.

Jednym z wniosków wyciągniętych z tych działań była konieczność zakupu małych dronów, umożliwiających pracę w ciasnych pomieszczeniach, także w gruzowiskach. Niewielkie rozmiary i osłonięte śmigła tego typu drona umożliwiają bezpieczne operowanie w małych przestrzeniach wewnątrz budynków, eliminując konieczność bezpośredniego narażania ratowników na zagrożenia, co jest kluczowe podczas akcji poszukiwawczo-ratowniczych. Dodatkowo dron umożliwia szybką i precyzyjną ocenę sytuacji z powietrza, monitorowanie postępów akcji ratowniczej oraz lokalizowanie osób poszkodowanych.

Co zmieniło się po ubiegłorocznej powodzi?

Warto odnotować, że każda sytuacja kryzysowa, również ta związana z powodzią, jest – mówiąc kolokwialnie – kołem zamachowym w rozwoju technologii i diagnozowaniu potrzeb. Nie inaczej było w przypadku rozbudowy komponentu dronowego. Podstawowym wnioskiem opisanym w Raporcie z działań przeciwpowodziowych jednostek ochrony przeciwpożarowej w dniach 11.09-04.10.2024 r. było usankcjonowanie obecności zespołów dronowych w PSP oraz zwiększenie ich liczebności, aby wydłużyć czas pracy operacyjnej i zapewnić zastępowalność zespołów. Wskazano również, że najlepszym rozwiązaniem byłoby umocowanie tych zespołów na zasadach grup specjalistycznych COO, co pozwoli w przyszłości określić ramy sprzętowe i szkoleniowe oraz zoptymalizować rozmieszczenie zespołów i sprzętu w skali kraju.

W treści Raportu wskazano również, że wykorzystanie BSP stanowiło istotne wsparcie w realizacji działań w poszczególnych fazach – od przygotowania przez reagowanie aż po wczesną odbudowę. Mobilne zespoły dronowe wyposażone w pojazdy terenowe mogły szybko przemieszczać się nawet w trudnym terenie, w miejscach, gdzie często infrastruktura drogowa była uszkodzona. Systemy bezzałogowe służyły podczas powodzi do przekazywania informacji o potencjalnych zagrożeniach, takich jak podsiąkanie wałów, przelewanie wody, obecność osób na wałach czy aktualny poziom wody. Drony umożliwiały podgląd niedostępnych terenów oraz rozpoznawanie uszkodzonej infrastruktury i budynków bez konieczności bezpośredniego wysyłania ratowników w te niebezpieczne miejsca.

Bardzo ważnym elementem działań ratowniczych, w których wykorzystywane są bezzałogowe statki powietrzne, jest zapewnienie bezpieczeństwa wykonywania operacji powietrznych. Szczególnego znaczenia nabierają zdarzenia, przy których pracuje znaczna liczba „zasobów lotniczych” – bezzałogowych i załogowych. Niezbędne w takich przypadkach staje się zaangażowanie koordynatora operacji lotniczych PSP, który działa w strukturach sztabu (analogicznie do szefa PPSiŚ), jest odpowiedzialny za organizację wykorzystania BSP w działaniach ratowniczych i staje się prawą ręką KDR w tym obszarze. W przyszłości KOL wyznaczany będzie spośród pilotów BSP mających odpowiednie kompetencje.

Kolejnym elementem jest wypracowanie na poziomie Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji oraz Ministerstwa Infrastruktury odpowiednich rozwiązań legislacyjnych regulujących udział przedstawicieli Polskiej Agencji Żeglugi Powietrznej (PAŻP) w takich działaniach jako koordynatorów lotniczych (KL) wspomagających działania koordynatorów operacji lotniczych PSP. W tym miejscu warto podkreślić doskonałą współpracę z PAŻP, która na wniosek Państwowej Straży Pożarnej oddelegowuje kontrolerów ruchu lotniczego bezpośrednio do sztabów akcji. Ich obecność stanowi nieocenione wsparcie dla zespołów operacyjnych, ze szczególnym uwzględnieniem funkcjonariuszy PSP realizujących zadania koordynatorów operacji lotniczych. Współpraca ta umożliwia sprawne zarządzanie przestrzenią powietrzną nad rejonem działań, koordynację lotów załogowych i bezzałogowych statków powietrznych, w tym odpowiednie separacje. PAŻP udostępnia też aplikację pod nazwą DSS Służby, która znacząco skraca proces wnioskowania o wyłączenie przestrzeni powietrznej nad terenem akcji, dzięki czemu nad zdarzeniem nie operują BSP niezwiązane z działaniami, co ma nieocenione przełożenie na bezpieczeństwo pilotów i ratowników.  

Warto odnotować, że obecnie KCKR wraz z PAŻP pracują nad przygotowaniem i wdrożeniem porozumienia o współpracy pomiędzy Państwową Strażą Pożarną a Polską Agencją Żeglugi Powietrznej, normującego zasady alarmowania, dysponowania i sposoby współdziałania, w tym wzajemnej pomocy.

Do koordynacji wykorzystania bezzałogowych statków powietrznych w Państwowej Straży Pożarnej powołano do dziś łącznie 22 osoby pełniące kluczowe funkcje decyzyjne i szkoleniowe:

• 16 koordynatorów wojewódzkich bezzałogowych statków powietrznych,
• pięciu koordynatorów bezzałogowych statków powietrznych w szkołach PSP,
• krajowego koordynatora ds. systemów bezzałogowych statków powietrznych na poziomie centralnym w Komendzie Głównej PSP.

Co się zmieni?

Państwowa Straż Pożarna dynamicznie rozwija system wykorzystania bezzałogowych statków powietrznych. W najbliższych miesiącach planowane jest utworzenie jednolitej struktury grup dronowych na poziomie lokalnym (powiatowym), wojewódzkim i centralnym, obejmującej wszystkie szczeble organizacyjne PSP.

Zasób zostanie zorganizowany na poziomie podstawowym i specjalistycznym. Zakres podstawowy zakłada, że każda komenda powiatowa i miejska PSP zostanie wyposażona w co najmniej jeden dron klasy C1. Już w I kwartale 2025 r. drony te zostały dopisane do standardu wyposażenia lekkich samochodów rozpoznawczo-ratowniczych (SLLR) i sukcesywnie będą trafiały do jednostek w całym kraju.

Zakres specjalistyczny obejmie utworzenie wojewódzkich zespołów BSP wyposażonych w bardziej zaawansowane platformy latające, w tym drony klasy C2 i C6. Kluczową rolę w tym systemie odegrają szkoły pożarnicze, ze szczególnym uwzględnieniem Centralnej Szkoły PSP w Częstochowie, pełniącej również funkcję ośrodka wsparcia szkoleniowego i operacyjnego w woj. śląskim.

W ramach rozwoju systemu specjalistycznego przewidziano dwa poziomy wdrożenia:

• poziom A – zapewnienie co najmniej jednego drona klasy C1 i C2 w każdej komendzie wojewódzkiej PSP oraz każdej szkole pożarniczej,
• poziom AB – rozszerzenie wyposażenia w czterech województwach: podlaskim, pomorskim, wielkopolskim i śląskim (Centralna Szkoła PSP w Częstochowie) o drony klasy C6, przeznaczone do działań specjalistycznych i złożonych operacji taktycznych.

Integralnym elementem projektu jest również szkolenie operatorów BSP zgodnie z Instrukcją operacyjną – Wykorzystanie BSP w działaniach jednostek operacyjnych PSP. Dzięki temu drony staną się nie tylko nowoczesnym narzędziem wsparcia, ale i realnym wzmocnieniem zdolności operacyjnych Państwowej Straży Pożarnej, dającym ratownikom „oko z powietrza”, umożliwiającym szybkie rozpoznanie sytuacji, wykrycie ukrytych zagrożeń i sprawniejsze podejmowanie decyzji nawet w najbardziej wymagających warunkach.

Aby sprawnie utworzyć profesjonalny zasób w postaci specjalistycznych grup dronowych PSP (SGD PSP), komendant główny PSP powołał Zespół do opracowania kierunków rozwoju oraz wypracowania zmian w dokumentach w zakresie wykorzystania bezzałogowych statków powietrznych w Państwowej Straży Pożarnej. Jego głównymi zadaniami są:

• określenie kierunków rozwoju wykorzystania bezzałogowych statków powietrznych (BSP) w Państwowej Straży Pożarnej, ze szczególnym uwzględnieniem budowy SGD PSP, w tym standardu ich wyposażenia i wykazu sprzętu niezbędnego do realizacji zadań,
• aktualizacja obowiązujących dokumentów dotyczących wykorzystania BSP w Państwowej Straży Pożarnej, ze szczególnym uwzględnieniem zasad organizacji ratownictwa wysokościowego w krajowym systemie ratowniczo-gaśniczym oraz instrukcji operacyjnej (INOP),
• opracowanie zasad funkcjonowania SGD PSP,
• wypracowanie propozycji ubezpieczeń OC dla operatora, jakim jest Państwowa Straż Pożarna, wynikających z nowelizacji Prawa lotniczego i dostosowania go do regulacji unijnych,
• opracowanie konspektów oraz planów szkoleń dla pilotów BSP w ramach ośrodka szkolenia pilotów BSP w Państwowej Straży Pożarnej,
• przygotowanie standardów wyposażenia samochodów specjalnych do koordynacji operacji lotniczych (SLUAV),
• przygotowanie opisu przedmiotu zamówienia dla samochodu specjalnego do koordynacji operacji lotniczych SLUAV wraz z wyposażeniem pod kątem realizacji zakupów w ramach ustawy z dnia 5 grudnia 2024 r. o ochronie ludności i obronie cywilnej (Dz.U. poz. 1907).

Podsumowanie

Prace Zespołu powinny zakończyć się do końca 2025 r., a wypracowane rozwiązania będą na bieżąco przedstawiane komendantowi głównemu PSP w celu wdrożenia ich w formacji. Rozbudowa systemu BSP w PSP — zarówno w zakresie sprzętowym, jak i organizacyjnym — świadczy o rosnącym znaczeniu tych technologii w codziennej służbie. W miarę jak rośnie liczba przeszkolonych pilotów oraz zwiększa się potencjał sprzętowy, BSP stają się nieodłącznym elementem nowoczesnego ratownictwa. Dzięki zaangażowaniu funkcjonariuszy, koordynatorów i kadry kierowniczej Państwowa Straż Pożarna buduje spójny, bezpieczny i operacyjnie skuteczny system dronowy, który w kolejnych latach będzie stanowił istotne wsparcie dla każdego rodzaju działań ratowniczych w Polsce.

st. bryg. Marcin KUCHARSKI jest zastępcą dyrektora Krajowego Centrum Koordynacji Ratownictwa KG PSP,
kpt. Marcin KLECZ – krajowym koordynatorem ds. systemów bezzałogowych statków powietrznych w PSP,
kpt. Emil KOZŁOWSKI – starszym specjalistą w Krajowym Centrum Koordynacji Ratownictwa KG PSP