Firefighters Plus

Pięć komend straży pożarnych z pięciu krajów europejskich, w tym z Polski, wspieranych przez dwie pozarządowe organizacje eksperckie, postanowiło opracować pierwszy, otwarty i wielojęzyczny kurs e-learningowy dla strażaków, doskonalący ich umiejętności w obszarze prewencji i integracji społecznej. To pierwsze takie przedsięwzięcie edukacyjne w naszym kraju.

Strażak jest zawodem o najwyższym poziomie zaufania społecznego w całej Europie - z takim przekonaniem kilka straży pożarnych z krajów Unii Europejskiej przystąpiło do wspólnego projektu mającego zbadać możliwości działań pozaratowniczych na rzecz zwiększenia bezpieczeństwa w społecznościach lokalnych. Projekt nosi nazwę Firefighters: Role Models for Promoting Social Inclusion (Straż pożarna jako podmiot modelowy integracji społecznej), ale powszechnie jest znany pod nazwą Firefighters Plus i ma na celu wykorzystanie pozycji straży pożarnej w społeczeństwie na rzecz szeroko rozumianej prewencji społecznej. Biorą w nim udział: Frederiksborg Fire & Rescue Service - Dania (lider projektu), Northumberland Fire and Rescue Service - Wielka Brytania, Alcala de Guadaira Fire and Rescue Service - Hiszpania, Komenda Wojewódzka Państwowej Straży Pożarnej w Poznaniu - Polska, The Institute for Safety - Holandia, Stowarzyszenie „Wiosna” - Polska, Ethnocultural Diversity Resource Center - Rumunia.

Projekt w Polsce

Inspiracją do naszego udziału w tym projekcie były zapisy z „Wytycznych w zakresie realizacji przedsięwzięć o charakterze międzynarodowym przez jednostki organizacyjne Państwowej Straży Pożarnej”, zatwierdzonych przez komendanta głównego PSP, gen. brygadiera Leszka Suskiego. Czytamy w nich, że „służby i instytucje ratownicze innych państw mogą być doskonałym źródłem wiedzy eksperckiej, w której PSP planuje się rozwijać, a wiedza i doświadczenie nie są dostępne w kraju w wystarczającym stopniu. […] Jednym z obszarów, który wymaga rozwoju w Polsce, a może być realizowany wspólnie z partnerami zagranicznymi, jest prewencja społeczna i informowanie społeczeństwa o zagrożeniach. Czerpiąc z doświadczeń partnerów z UE, Państwowa Straż Pożarna może przygotować i przeprowadzić działania zmierzające do zwiększenia bezpieczeństwa obywateli przed wystąpieniem zagrożeń (np. akcje informacyjne, kampanie społeczne itd.)”.

Jak to działa w praktyce? Celem projektu jest dostarczenie strażakom nowoczesnych metod doskonalenia kompetencji zawodowych - kursu e-learningowego w języku polskim z zakresu prewencji i integracji społecznej. Przyświeca temu myśl, że jako instytucja o największym prestiżu i zaufaniu społecznym możemy tę wiedzę wykorzystać do zrealizowania wielu cennych i ważnych społecznie projektów, wychodząc poza działania stricte ratownicze. Pod warunkiem, że chce się nam zrobić coś więcej ponad to, czego od strażaków wymaga ustawodawca. Wzmacniamy w ten sposób obraz straż pożarnej jako instytucji służącej społeczeństwu.

Projekt rozpoczął się jesienią 2017 r., a jego zakończenie jest planowane na jesień przyszłego roku. Została już opracowana pierwsza wersja kursu e-learningowego - z zakresu prewencji i integracji społecznej, zakończyła się też pierwsza faza pilotażu, która polegała na przetestowaniu tego kursu przez strażaków oraz praktycznym wdrożeniu wybranych działań prewencyjno-integracyjnych.

Kurs e-learningowy to 60 godz. ciekawych prezentacji, wzbogaconych zróżnicowanym materiałem wizualnym (zdjęciami, filmami), który obejmuje różne aspekty prewencji i integracji społecznej. Kurs został zaskakująco ciepło przyjęty przez strażaków w Europie - podkreślano jego innowacyjny charakter, profesjonalny i przystępny kształt oraz łatwość przejścia z teorii w praktykę. Pierwszy etap pilotażu został podsumowany na październikowym spotkaniu partnerów projektu w Poznaniu. Obecnie trwa uzupełnianie i weryfikacja kursu on-line, po czym zostanie on poddany praktycznemu sprawdzianowi w ramach drugiego etapu pilotażu - na wiosnę 2019 r. Po naniesieniu kolejnych poprawek kurs będzie gotowy do użytkowania przez wszystkich strażaków PSP i OSP w Polsce zainteresowanych tematyką prewencji i integracji społecznej. Na zakończenie projektu (wrzesień 2019 r.) zaplanowana jest ogólnokrajowa konferencja pokazująca jego rezultaty.

Pilotaż w Europie

Projekty pilotażowe zrealizowane przez straże pożarne w krajach europejskich okazały się niezwykle zróżnicowane. Strażacy w Alcala de Gaudaira (Hiszpania) zaprosili do swojej strażnicy dzieci z lekkim upośledzeniem umysłowym i zorganizowali dla nich program edukacyjny. Strażacy z Northumberland (Wielka Brytania) za cel swoich działań profilaktycznych obrali młodocianych kierowców i przeprowadzili dla nich szereg zajęć uświadamiających różne zagrożenia związane z ruchem drogowym, jak zbyt duża prędkość, jazda pod wpływem alkoholu czy środków odurzających. Zajęcia kończyły się wizytą w straży pożarnej, gdzie młodzież odtwarzała akcję ratowniczą po wypadku drogowym (jedni byli poszkodowanymi wewnątrz pojazdu, a inni z pomocą strażaków wydobywali ich z uszkodzonych pojazdów). Nabyte w ten sposób doświadczenia na długo zostaną w pamięci tych młodych ludzi, którzy często traktowali normalne drogi jak tor wyścigowy, nie zdając sobie sprawy z możliwych skutków swoich nierozważnych działań.

Najciekawsze projekty pilotażowe zostały jednak zrealizowane w Holandii, gdzie pilotaż miał charakter ogólnokrajowy. Strażacy z regionu Heemskerk nawiązali współpracę z lokalnym bankiem żywności i zorganizowali zbiórkę dla potrzebujących. Pomysł był banalny - strażacy stali przed wejściem do supermarketu i prosili klientów o kupno dodatkowych produktów, które można było włożyć do specjalnie przygotowanych koszy. Niby nic wyjątkowego - przecież akcje tego typu są realizowane i w Polsce (np. przez harcerzy), ale fakt, że prośby o żywność dla potrzebujących kierowali umundurowani strażacy (a przed supermarketem stał też strażacki samochód) sprawił, że ofiarność darczyńców była kilkakrotnie większa niż w przypadku standardowych zbiórek tego typu. Na tym jednak współpraca straży pożarnej z bankiem żywności się nie zakończyła. W dzień dystrybucji darów strażacy podjechali pod siedzibę banku i zorganizowali tam akcję rekreacyjną dla dzieci (plac zabaw, zwiedzanie samochodu strażackiego) oraz promocyjną dla dorosłych, których zachęcali do zaproszenia strażaków na domowy test bezpieczeństwa pożarowego. Tylko w ciągu jednego dnia strażacy otrzymali ponad 30 zaproszeń! Jak sami mówili, elementem decydującym o sukcesie tego przedsięwzięcia było zbudowanie zaufania do strażaków wśród beneficjentów banku żywności - niezwykle trudnej i hermetycznej grupy, do której dotarcie w normalnych warunkach było praktycznie niemożliwe.

Amsterdamscy strażacy zrealizowali z kolei projekt mający na celu zbliżenie społeczności islamskiej i żydowskiej w Amsterdamie. Pomostem łączącym te dwie tak różniące się od siebie grupy była straż pożarna i uniwersalne treści bezpieczeństwa pożarowego. Projekt został zrealizowany przy dużym wsparciu liderów religijnych obu wspólnot, a wspólna wizyta w jednostce straży pożarnej w dużym stopniu przyczyniła się do przełamywania wzajemnych uprzedzeń. W tym przedsięwzięciu dużą rolę odegrał Zouhair Jbyeh - amsterdamski strażak, a przy tym muzułmanin o arabskich korzeniach, który od kilku lat organizował różne projekty integracyjne w obszarze bezpieczeństwa pożarowego dla młodzieży islamskiej. Film o działalności Zouhaira rozpoczyna kurs e-learningowy projektu Firefighters Plus. 

Pilotaż w Polsce

W Polsce pilotaż został przeprowadzony w kilku komendach miejskich/powiatowych PSP z terenu województwa wielkopolskiego (Czarnków, Jarocin, Leszno, Pleszew oraz Komenda Wojewódzka PSP w Poznaniu). Działania zrealizowane w ramach pilotażu były bardzo zróżnicowane. Ich partnerami były m.in. młodzieżowe drużyny pożarnicze, emeryci, domy dziecka, pogotowie opiekuńcze oraz inne stowarzyszenia. Bardzo ciekawy projekt zrealizowała Komenda Powiatowa PSP w Czarnkowie, która do swojej akcji prewencji i integracji społecznej zaprosiła uczennice Młodzieżowego Ośrodka Socjoterapii w Białej. Celem tego projektu było wyedukowanie liderów szkoleń z zakresu bezpieczeństwa pożarowego dla przedszkolaków i dzieci z poziomu edukacji wczesnoszkolnej. Osiem uczennic po odbyciu cyklu spotkań szkoleniowych w Komendzie Powiatowej PSP w Czarnkowie oraz Jednostce Ratowniczo-Gaśniczej w Trzciance, prowadzonych przez strażaków PSP i druhów OSP Trzcianka, uzyskało certyfikat uprawniający do rozpowszechniania treści profilaktyki przeciwpożarowej wśród najmłodszych. Jako bazę materiałów dydaktycznych pomocnych w prowadzeniu zajęć z dziećmi absolwentki będą wykorzystywały m.in. materiały szkoleniowe udostępnione na stronach internetowych „Przeglądu Pożarniczego” - zakładka Strażak w przedszkolu (w zakładce Do pobrania) oraz na portalu edukacyjnym Komendy Wojewódzkiej Państwowej Straży Pożarnej w Poznaniu (www.edukacja.psp.wlkp.pl). Inicjatywa KP PSP w Czarnkowie spotkała się z niezwykle życzliwym przyjęciem ze strony nauczycieli i dyrekcji Ośrodka, a same uczennice przyjęły go wręcz entuzjastycznie. Z wielkim zaangażowaniem i uwagą uczestniczyły w zajęciach szkoleniowych (teoretycznych i praktycznych), mając świadomość, że już niedługo to one znajdą się na miejscach wykładowców i instruktorów. Same też zwróciły się z prośbą do dyrektora o utworzenie w Ośrodku młodzieżowej drużyny pożarniczej, która będzie działała przy Ochotniczej Straży Pożarnej w Białej (włączonej do KSRG).

Równie interesujący i co ważne - łatwy do zastosowania w innych regionach naszego kraju był projekt „Fotel Komendanta”, zrealizowany w partnerstwie ze stowarzyszeniem „Wiosna” w ramach „Akademii Przyszłości” - programu wsparcia edukacyjnego dla dzieci z zaburzeniami i problemami. W ramach programu opiekunowie - tutorzy, pracując z dziećmi zakwalifikowanymi do programu, budowali w nich poczucie własnej wartości i jak mówi motto tego programu, „przeprowadzali je od porażki w szkole do sukcesu w życiu”. Dzieci poprzez doświadczanie uczą się wygrywać w swojej codzienności, otrzymują również narzędzia do realizacji swoich marzeń i dążeń, np. uczestniczą w niecodziennych przedsięwzięciach, spotykają się z ciekawymi ludźmi itp. „Fotel Komendanta” to strażacka wersja dobrze rozwijającej się akcji pt. „Fotel Prezesa”, w ramach której dzieci odwiedzały duże firmy, spotykały się z prezesami, wymieniały wizytówki, a następnie miały robione zdjęcia w fotelu prezesa. Spotkania takie okazały się niezwykle użyteczne w przełamywaniu barier własnej nieśmiałości i wzmacnianiu samooceny dzieci. Podobnie akcja ta wyglądała w Komendzie Wojewódzkiej PSP w Poznaniu. Podopieczni „Akademii Przyszłości” spotkali się z wielkopolskim komendantem wojewódzkim PSP bryg. Andrzejem Bartkowiakiem. Z każdym z uczniów komendant wymienił się wizytówkami. Następnie opowiedział, w jaki sposób został strażakiem, jak wyglądała jego droga od szkoły podstawowej aż do stanowiska komendanta wojewódzkiego PSP. Każdy z uczestników odwiedził gabinet komendanta i usiadł w jego fotelu, upamiętniając to zdjęciem. Dzieci miały także krótką lekcję z symulatorem zagrożeń pożarowych budynku użyteczności publicznej oraz poznały zasady ewakuacji i użycia podręcznego sprzętu gaśniczego. Wizytę zakończyło zwiedzanie Jednostki Ratowniczo-Gaśniczej nr 1 KM PSP w Poznaniu.

Jednak chyba najbardziej oryginalny projekt w ramach pierwszej edycji pilotażu został zrealizowany w partnerstwie z kinem MUZA. Jego kierownictwo zwróciło się do Komendy Wojewódzkiej PSP w Poznaniu z propozycją wyświetlenia na zabytkowym dziedzińcu Komendy pierwszego pełnowymiarowego filmu o dinozaurach z 1925 r. pt. „Zaginiony świat”. Ponieważ film był niemy, jego projekcji miała towarzyszyć muzyka z filmu „Jurassic Park”, grana na żywo przez orkiestrę kameralną. Propozycja została przyjęta pod warunkiem wyświetlenia przed filmem „Strażackiej Kroniki Filmowej”, która przybliżyłaby historyczne początki pożarnictwa w naszym kraju. Tak też się stało, dziedziniec komendy dosłownie pękał w szwach od publiczności (wstęp był wolny), pogoda dopisała, a wieczór okazał się niezapomniany (filmy z tej akcji można zobaczyć na stronie: http://www.psp.wlkp.pl/?art=24856). Sukces tego przedsięwzięcia skłonił nas do kontynuacji współpracy z kinem MUZA i organizacji kolejnych ciekawych przedsięwzięć filmowych, tym razem dla uczczenia setnej rocznicy odzyskania przez Polskę niepodległości. Po raz kolejny strażacy przekroczyli barierę niemożności, udowadniając, że możemy być również animatorami kultury.

Co dalej?

Projekt Firefighters Plus zakończy się we wrześniu 2019 r. podsumowującą konferencją, na której zostanie przedstawiona i udostępniona ostateczna wersja kursu e-learningowego z zakresu prewencji i integracji społecznej. Szkolenie to będzie dostępne dla wszystkich strażaków PSP oraz druhów OSP zainteresowanych tą tematyką. Konferencja zostanie poprzedzona drugą fazą pilotażową, w czasie której zostanie przetestowana rozbudowana i poprawiona wersja kursu e-learningowego.

bryg. Robert Klonowski jest naczelnikiem Wydziału Organizacji i Nadzoru KW PSP w Poznaniu
fot. archiwum projektu Firefighters Plus 

Zachęcamy strażaków i druhów do zgłaszania się do drugiej fazy pilotażu kursu, która odbędzie się w marcu i kwietniu przyszłego roku. Zgłoszenia należy przesyłać do koordynatorów projektu Firefighters Plus, którymi z ramienia Komendy Wojewódzkiej PSP w Poznaniu są: bryg. Robert Klonowski, naczelnik Wydziału Organizacji i Nadzoru, tel. +48 61 222 02 90, mail: WYŚLIJ WIADOMOŚĆ  oraz st. kpt. Alicja Borucka - zastępca naczelnika Wydziału Organizacji i Nadzoru i wojewódzki koordynator prewencji społecznej, tel. +48 61 222 02 95, WYŚLIJ WIADOMOŚĆ. Projekt Firefighters Plus w całości finansowany jest ze środków Unii Europejskiej w ramach programu ERASMUS+ na lata 2014-2020.