Ratownictwo medyczne dziś

Ustawa o Państwowym Ratownictwie Medycznym (PRM) zatwierdzona w 2006 r. usankcjonowała prawną obecność ratownika medycznego, ale tylko w jednostkach tego systemu.

Od tego czasu ratownicy medyczni wykonują medyczne czynności ratunkowe, które rozumiane są jako wykonywanie świadczenia opieki zdrowotnej udzielanej przez jednostkę systemu w warunkach pozaszpitalnych w celu ratowania osoby w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego. Ratownicy medyczni pełniący służbę w jednostkach mundurowych (MON, MSWiA) nie dostali takiej możliwości. Będąc poza systemem, mimo posiadanych kwalifikacji mogli wykonywać jedynie czynności z zakresu kwalifikowanej pierwszej pomocy.

Ratownik medyczny w formacji

Historia obecności ratownika medycznego w formacjach mundurowych to historia zmian prawnych, które doprowadziły do usankcjonowania wykonywania zadań zawodowych ratownika medycznego, a w szczególności udzielania świadczeń zdrowotnych.

W czerwcu 2012 r. Departament Wojskowej Służby Zdrowia MON zainicjował spotkanie z przedstawicielami służb MSWiA w celu wypracowania wspólnego stanowiska w sprawie zmian w zapisach ustawy o PRM. Głównym celem było stworzenie prawnej możliwości wykonywania zadań zawodowych ratownika medycznego w służbach mundurowych. I tak przy każdej nowelizacji treści ustawy o PRM Państwowa Straż Pożarna przekazywała propozycję zmian zapisów w ustawie, podobnie czynili to wojskowi. Niestety, żadne propozycje nie zostały uwzględnione. To o tyle niezrozumiałe, że w art. 15 ustawy o PRM jednostki ochrony przeciwpożarowej włączone do KSRG były jednostkami współpracującymi z systemem, ale tylko w zakresie kwalifikowanej pierwszej pomocy. Określenie poziomu współpracy ograniczało działanie w stanach zagrożenia zdrowotnego podczas działań ratowniczych. Brak jednoznacznego opisania sposobu współpracy, w szczególności warunków uruchamiania jednostek ochrony przeciwpożarowej, skutkował dowolnością interpretacji tego zapisu. Jednocześnie odmawiano zapewnienia zabezpieczenia medycznego na poziomie uprawnień zawodowych ratownika medycznego podczas wykonywania zadań służbowych, w tym działań ratowniczych, długotrwałych akcji poszukiwawczych oraz ćwiczeń, szkoleń o podwyższonym poziomie ryzyka dla życia i zdrowia funkcjonariuszy. Opisane działania realizowane są bez względu na warunki pogodowe i terenowe, przez co dostęp dla ZRM bywa mocno utrudniony, a to wydłuża czas dotarcia do ratownika lub poszkodowanego znajdującego się w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego i uniemożliwia zrealizowanie standardu złotej godziny.

Potrzeba rozwiązania narastającego problemu wynikała wprost z analizy statystyk dotyczących realizacji ustawowych zadań z zakresu ratownictwa medycznego, których liczba w systemie SWD (w samym tylko KSRG w ramach kwalifikowanej pierwszej pomocy) w 2013 r. wynosiła 11 229, w 2014 r. - 12 710, a do dnia 8.09.2015 r. - 10 261. Zdarzeń opisanych jako „izolowane zdarzenia medyczne” w tym samym okresie w systemie SWD zarejestrowano: w 2013 r. - 770, w 2014 r. - 1635, a do dnia 8.09.2015 r. - 1331. W ramach kwalifikowanej pierwszej pomocy prowadzono: resuscytację krążeniowo-oddechową w 2013 r. 838 razy, w tym z użyciem AED 104 razy, analogicznie w 2014 r. 904 razy, w tym z użyciem AED 142 razy, a do dnia 8.09.2015 r. RKO prowadzona była już 731 razy, w tym z użyciem AED 121 razy. To były kolejne uzasadnienia do zmiany zapisów w nowelizowanej ustawie. Argumentacja celowości umożliwienia wykonywania zawodu ratownika w jednostkach organizacyjnych podległych ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych spotykała się z brakiem zrozumienia, mimo że w uzasadnieniu zwracaliśmy uwagę na wymierne korzyści zarówno dla służby, jak i dla obywateli.

Przełom w prawodawstwie

Aż nagle w styczniu 2016 r. nastały zmiany. W art. 11 znowelizowanej ustawy o Państwowym Ratownictwie Medycznym zostały opisane nowe obszary wykonywania zawodu ratownika medycznego poza systemem. W ust. 3 pkt 7 widnieje zapis, że wykonywanie zawodu ratownika może odbywać się w jednostkach ochrony przeciwpożarowej, o których mowa w art. 15 ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (DzU z 2009 r. nr 178, poz. 1380 ze zm.), włączonych do KSRG, w zakresie ćwiczeń, szkoleń oraz działań w strefie zagrożenia. Zapis ten stał się ukoronowaniem dotychczasowych starań. Ewoluował on w kwestii doprecyzowania obszaru działania i obecnie stanowi kwintesencję ratownictwa medycznego w KSRG. Wzrost zagrożenia wystąpieniem zdarzeń o charakterze terrorystycznym, katastrof, klęsk żywiołowych oraz działań wojennych spowodował wprowadzenie zapisu o medycznym kursie kwalifikacyjnym ministra właściwego do spraw wewnętrznych dla ratowników medycznych mogących wykonywać świadczenia zdrowotne w ramach służby.

Na podstawie delegacji ustawowej powstały akty wykonawcze:

• rozporządzenie ministra spraw wewnętrznych i administracji z dnia 6 marca 2019 r. w sprawie wykazu świadczeń zdrowotnych, które mogą być udzielane przez ratownika medycznego w ramach zadań Policji, Służby Ochrony Państwa, Straży Granicznej oraz Państwowej Straży Pożarnej,
• rozporządzenie ministra spraw wewnętrznych i administracji z dnia 24 września 2018 r. w sprawie medycznego kursu kwalifikacyjnego ministra właściwego do spraw wewnętrznych.

We wrześniu 2021 r. minister spraw wewnętrzny i administracji Mariusz Kamiński zatwierdził Program medycznego kursu kwalifikacyjnego ministra właściwego do spraw wewnętrznych. Program został opracowany przez powołany Zespół do spraw opracowania programu medycznego kursu kwalifikacyjnego ministra właściwego do spraw wewnętrznych (Dz.Urz. MSWiA z 2020 r. poz. 53).

Aktem prawnym, który dopina możliwość realizacji zawodu ratownika medycznego w KSRG, jest rozporządzenie ministra zdrowia z dnia 7 kwietnia 2022 r. w sprawie podmiotów uprawnionych do zakupu produktów leczniczych w hurtowniach farmaceutycznych.

Jednocześnie został opracowany ramowy standard plecaka ratownika medycznego. W założeniu jest on uzupełniany przez zestaw ratownictwa medycznego R1 - by nie dublować sprzętu, nie generować dodatkowych kosztów. Jednocześnie ratownik medyczny podczas wykonywania swoich zadań zawodowych powinien mieć wsparcie ze strony ratowników.

Szczegóły funkcjonowania ratownika medycznego w KSRG zostały zawarte w „Zasadach organizacji ratownictwa medycznego w krajowym systemie ratowniczo-gaśniczym”, zatwierdzonych przez komendanta głównego Państwowej Straży Pożarnej w czerwcu 2021 r.

Pierwszym na skalę kraju wykorzystaniem ratowników medycznych, a zarazem sprawdzeniem funkcjonowania całej formacji, był czas pandemii. Udział ratowników medycznych PSP w szpitalach dla pacjentów z COVID-19 pozwolił zachować ciągłość pracy ratowników medycznych w systemie PRM. Ratownicy medyczni w służbie PSP wspierali również działania związane z pandemią w Rumunii, Słowacji (wymazy, szczepienia).

Historia ratownika medycznego w KSRG dopiero się zaczyna, to Wy, ratownicy medyczni, będziecie ją tworzyli.