Co i jak?
27 Lutego 2017Promując wśród dzieci bezpieczne zachowania, warto korzystać z różnego rodzaju materiałów - scenariuszy zajęć, zeszytów z ćwiczeniami, poradników czy konspektów. Takich pomocy w edukowaniu o bezpieczeństwie jest na szczęście coraz więcej.
Dzieciom pomagają one przyswajać i utrwalać wiedzę, a wychowawcom przekazywać informacje o zagrożeniach i sposobach radzenia sobie z nimi. Oto kilka wybranych publikacji i stron internetowych, które mogą okazać się przydatne w zaszczepianiu prawidłowych zachowań.
Książki pełne wiedzy
Wraz z inauguracją nowego roku szkolnego 2016/2017 rozpoczęła się kolejna edycja programu edukacyjnego pt. „Bezpieczne życie”. Wydane przez Komendę Główną „Przygody Ognika”, w formie podręcznika dla nauczyciela i zeszytu ćwiczeń dla najmłodszych, to prawdziwe kompendium wiedzy o zagrożeniach. Podręcznik zawiera krótkie opowiadania o Ogniku - postaci stworzonej na potrzeby działań edukacyjnych, a także informacje niezbędne nauczycielowi do przygotowania się do zajęć. Historyjki poruszają tematy związane z zagrożeniami, które można napotkać w codziennym życiu i jednocześnie edukują, w jaki sposób sobie z nimi radzić. Dzieci odnajdą w kartach ćwiczeń zestawy różnego rodzaju łamigłówek, malowanek i krzyżówek, których rozwiązywanie będzie dla nich utrwalającą wiedzę zabawą. Informacje przekazane są w przystępny i uporządkowany sposób - tak, by łatwo zapadały w pamięć. Zajęcia z dziećmi można urozmaicić zaproponowanymi w podręczniku grami i zabawami ruchowymi. Dystrybucją podręcznika zajmuje się KG PSP (Gabinet Komendanta Głównego KG PSP - Wydział Prewencji Społecznej).
Najmłodszych w bezpieczny świat wprowadza także przyjazny Zgubek, Kicia i Rufi. Te wymyślone postacie pomagają zrozumieć, dlaczego pewnych sytuacji i przedmiotów należy unikać oraz pokazują, jak zachować się w chwili zagrożenia. Od strony merytorycznej program podzielony jest na kilka bloków tematycznych, dzięki czemu dziecko przyswaja wiedzę z zakresu konkretnych zagrożeń. I tak na przykład w ramach kursu „Odnaleźć Zgubka” dzieci zapoznają się z zasadami przetrwania w lesie. Program obejmuje również odpowiednie przygotowanie nauczycieli do realizacji treści w nim zawartych. Szczegółowe informacje na temat programu i pomocy dydaktycznych można znaleźć na www.ock.gov.pl oraz www.straz.gov.pl w zakładce Prewencja społeczna.
Nieocenioną pomocą w pracy z dziećmi jest książka „Inspiratownik”. Znajdziemy w nim mnóstwo sprawdzonych pomysłów, które pomogą dorosłym zmotywować dzieciaki do pogłębiania wiedzy i nabywania nowych umiejętności, np. w udzielaniu pierwszej pomocy. Animatorzy związani w większości z OSP Stołpno w Międzyrzecu Podlaskim i tamtejszą młodzieżową drużyną pożarniczą w kilkudziesięciu lekko napisanych tekstach dzielą się swoimi doświadczeniami. Teksty są krótkie i merytoryczne - każdy poświęcony odrębnemu zagadnieniu. Zawierają wiele wskazówek, porad i sugestii co do form i metod działań stosowanych w pracy z młodzieżą, są też bazą twórczych pomysłów na wspólne aktywne spędzanie czasu. Dowiemy się, w jaki sposób zorganizować ciekawe zajęcia z pierwszej pomocy, jak zapobiegać agresji w grupie za pomocą zajęć ruchowych, co to są wakacyjne manewry techniczne albo jak przeprowadzić zajęcia fotograficzne. W tekstach zamieszczone zostały autorskie przykłady scenariuszy gier integracyjnych czy ramowego planu dnia obozu szkoleniowego. Książkę można przeczytać od deski do deski bądź studiować tylko te rozdziały, które poświęcone są interesującym nas zagadnieniom. Dostępna jest w wersji elektronicznej, pod adresem: http://issuu.com/pawemikoajczuk/docs/inspiratownik_poprawiony.
Groźnych sytuacji na co dzień nie brakuje - tlenek węgla ulatniający się z piecyka w łazience, palący się tłuszcz na patelni czy powrót do domu w trakcie wichury. Niejeden dorosły w obliczu zagrożenia traci zimną krew. „Polak mądry przed szkodą. O pożarach i innych zagrożeniach” to poradnik opracowany przez Aldonę Dobrzyńską z KM PSP w Żorach, przy wsparciu merytorycznym prewentystów z Biura Rozpoznawania Zagrożeń KG PSP. Czyta się go lekko, a wiedza - rzetelna, bo zweryfikowana przez zawodowców - sama wchodzi do głowy. Poradnik skierowany jest przede wszystkim do osób dorosłych. W książce znajdziemy odpowiedzi na wiele wydawałoby się trywialnych pytań: w którym miejscu w domu zamontować czujkę dymu? dlaczego warto zaprosić kominiarza do domu? jak prawidłowo używać gaśnicy? To syntetyczne opracowanie można pobrać w formie PDF ze strony www.zgasryzyko.pl.
Nauka on-line
Istotną kwestią jest dostosowanie treści i formy przekazu do wieku dziecka. Takim założeniem kierowali się autorzy pomocy edukacyjnych z zakresu szeroko rozumianej kultury bezpieczeństwa, wydanych przez Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy. Na płytach CD i DVD znaleźć można materiały przeznaczone dla dzieci z klas I-III i IV-VI szkoły podstawowej, gimnazjów oraz szkół ponadgimnazjalnych. Mają one, jako uzupełnienie obowiązujących programów nauczania, wesprzeć nauczycieli w procesie kształcenia dzieci na wszystkich poziomach edukacji szkolnej. Mowa o nauczycielach, ale z pomocy tych z powodzeniem mogą korzystać także strażacy prowadzący zajęcia i pogadanki czy opiekunowie młodzieżowych drużyn pożarniczych.
Materiały mają strukturę modułową, umożliwiającą elastyczne korzystanie z ich treści. I tak np. zestaw dla klas I-III szkoły podstawowej obejmuje sześć modułów, m.in.: Bezpieczna droga do domu i szkoły, Zasady bezpiecznego zachowania w szkole czy Bezpieczeństwo pożarowe. Na każdy z nich składa się kilka odrębnie realizowanych tematów. W module Bezpieczeństwo pożarowe są to: Przed pożarem, Wybuchł pożar, Co robić?, Poprzez ćwiczenia utrwalamy wiadomości. Co istotne, zagadnień przybywa w zależności od grupy wiekowej, są one także odpowiednio modyfikowane i rozszerzane. W zestawie przeznaczonym dla klas IV-VI pojawia się moduł Bezpieczne zachowanie w czasie wypoczynku, a w tym dla gimnazjum - moduł związany z udzielaniem pierwszej pomocy. Trzeba przyznać, że w żadnym informacji nie brakuje. Jak je przekazywać, by dzieci faktycznie korzystały z nich w życiu codziennym? Na każdy moduł składają się dostosowane do grupy wiekowej materiały dydaktyczne, usprawniające przekazywanie informacji i naukę:
- karta modułu, która informuje o jego zakresie tematycznym, czasie realizacji, celach edukacyjnych oraz zawiera spis literatury pomocniczej,
- scenariusze zajęć, ćwiczenia indywidualne i dla grup wraz z materiałami pomocniczymi dla nauczyciela,
- karty pracy ucznia zawierające różnorodne ćwiczenia (rysunki, rebusy, krzyżówki, kolorowanki itp.),
- foliogramy, prezentacje, filmy.
Materiały te można znaleźć pod adresem kultbezp.ciop.pl lub zamówić na płytach CD i DVD pod adresem www.ciop.pl (zakładka Kultura bezpieczeństwa).
Ośrodek Rozwoju Edukacji - ORE przygotował na potrzeby zajęć w Ognikach cykl animowanych filmików dla najmłodszych dzieci, uczących prawidłowych zachowań w razie wystąpienia niebezpieczeństwa. Kreskówki przedstawiają przygody dwóch bohaterów - Florka Wodnickiego i jego towarzysza Smoka. Dzieci po obejrzeniu filmów będą wiedziały, jak postępować w podstawowych sytuacjach zagrożenia. Co robić, gdy na kimś zapali się ubranie? Jak wezwać straż pożarną? Jak się zachować, gdy strażacy przybędą na miejsce zdarzenia? Co mówią znaki ewakuacyjne, jak je rozpoznać? To tylko niektóre z zagadnień poruszanych w tych wesołych, a jednocześnie pouczających animacjach. Co ważne, ORE zadbało także o dzieci niedosłyszące. Powstały bowiem także wersje kreskówek z napisami. Filmy znajdziemy na stronie internetowej Komendy Głównej PSP w zakładce Prewencja społeczna. Ale warto też zajrzeć na stronę internetową Ośrodka. Witryna pełna jest przydatnych informacji i materiałów dotyczących pracy z dziećmi i młodzieżą.
Bezpośrednio do dzieci adresowane są też porady zabawnej i życzliwej myszki, które można znaleźć na stronie internetowej KG PSP w zakładce Porady (Dzieci). To gotowy, solidnie przygotowany materiał, który można wydrukować w całości lub we fragmentach, zachęcając najmłodszych do czytania prostych edukacyjnych historyjek o myszce i kolorowania ilustracji przedstawiających jej zabawne perypetie.
Multimedialny „Poradnik bezpiecznych zachowań” zamieściła na swojej stronie internetowej KM PSP w Szczecinie. Prezentuje on w przystępny sposób zasady postępowania na wypadek powstania pożaru w szkole, domu czy lesie oraz zasady działaniu w przypadku oparzeń. Prezentacja dostępna jest w wersji z dźwiękiem (niezwykle sugestywne odgłosy) lub bez dźwięku. Z tej samej strony można również ściągnąć konspekt zajęć, podpowiadający, jak optymalnie wykorzystać poradnik jako źródło informacji.
Komenda Wojewódzka PSP w Poznaniu kilka lat temu uruchomiła portal „Edukacja i profilaktyka pożarowa”, pod adresem edukacja.psp.wlkp.pl. To bank materiałów edukacyjnych dla dzieci i dorosłych prowadzących z nimi zajęcia. Zamieszczono w nim m.in. opowiadanie o trudnych przygodach świetlika, kolorowanki związane tematycznie z podstawowymi zagrożeniami, a dla miłośników rozrywek intelektualnych - krzyżówkę strażacką. Strażacy prowadzący zajęcia edukacyjne w zakresie bezpieczeństwa znajdą tu wskazówki metodyczne, czyli co i jak mówić podczas spotkań z dziećmi.
Scenariusze do pobrania
Mówi się, że czym skorupka za młodu nasiąknie, tym na starość trąci. Nauka w przedszkolu tego, co bezpieczne, jest elementem systemu kształcenia. Zakłada się, że dzieci kończące edukację przedszkolną będą umiały zachować się w sytuacji zagrożenia, a także wiedziały, gdzie otrzymać pomoc i jak o nią poprosić. Doskonałym materiałem pomocniczym dla osób prowadzących zajęcia z przedszkolakami są konspekty opracowane przez Martę Brzozowską, publikowane swego czasu na łamach „Przeglądu Pożarniczego”. Zajęcia opisane w pierwszych konspektach zapoznają dzieci z zawodem strażaka i miejscem jego pracy. W kolejnych zaś poruszane są tematy szczegółowe dotyczące pożaru: zagrożenie pożarem, gaśnice, oznakowanie znakami bezpieczeństwa, drogi pożarowe oraz działania, które należy podjąć w razie pożaru (ewakuacja, numery alarmowe). Konspektom towarzyszą ciekawe materiały ilustracyjne.
Strażakom prowadzącym zajęcia w Ognikach, choć nie tylko im, przydadzą się zaś z pewnością specjalnie opracowane przez ORE scenariusze zajęć, prezentacja multimedialna i karty pracy dla dzieci. Materiały te można pobrać ze strony straz. gov.pl (zakładka Prewencja społeczna).
Nieco inne przewodniki metodyczne z tematami zajęć (pogadanek) dotyczących bezpieczeństwa pożarowego wraz z propozycjami ich przebiegu oraz konspekty zajęć dla nauczycieli w przedszkolu i szkole podstawowej zamieszczono też na stronie KM PSP w Szczecinie. Mówią one o najczęstszych przyczynach powstania pożaru, jego skutkach, zasadach zachowania się w sytuacji zagrożenia pożarem, zasadach palenia ognisk w pobliżu lasu czy negatywnych aspektach zabawy w telefonowanie na numery alarmowe. Materiały te można potraktować jako inspirację dla własnych pomysłów.
Elżbieta Przyłuska
fot. klatka schodowa_Krok Po Kroku - Pierwsza Pomoc to kapitalny pomysł kadry Zespołu Szkół im. Jana Pawła II w Osiecznicy (woj. dolnośląskie) wykorzystania klatki schodowej jako narzędzia dydaktycznego. I wiedza sama wchodzi do głowy!
luty 2017
Elżbieta Przyłuska jest filologiem polskim i historykiem sztuki, przez 10 lat była redaktorem „Przeglądu Pożarniczego”
