998 w Arabii Saudyjskiej

Ropa naftowa, wielbłądy i bajecznie bogaci książęta z rodziny królewskiej to najczęstsze skojarzenia z Arabią Saudyjską - krajem notorycznie mylonym w Polsce ze Zjednoczonymi Emiratami Arabskimi. Dla porządku: stolicą Arabii Saudyjskiej jest Rijad, a nie Dubaj.

Arabia Saudyjska to największe państwo na Półwyspie Arabskim, ma powierzchnię 2 149 700 km², czyli prawie siedmiokrotnie więcej od Polski. Na jej terytorium znajdują się dwa najważniejsze miasta islamu czyli: Mekka i Medyna. Choć Saudyjczycy już w 2015 r. obchodzili 100-lecie powstania państwa, to jego ostateczne granice ukształtowały się w 1932 r., gdy do władzy doszła dynastia Saudów, sprawująca tam rządy po dzień dzisiejszy. Arabia Saudyjska graniczy lądowo z siedmioma państwami: Jordanią, Irakiem, Kuwejtem, Katarem, Zjednoczonymi Emiratami Arabskimi, Omanem oraz Jemenem, natomiast przez most zwany Drogą Króla Fahda można dostać się do Bahrajnu. Co warto podkreślić, jest to kraj w którym obowiązuje prawo szariatu, gdzie za złamanie praw koranicznych grozi kara śmierci, a wersja islamu sunnickiego to wahabityzm - najbardziej rygorystyczna jego wersja. Jednakże kraj zmienia się w oczach i to, co było niemożliwe 10 lat temu, obecnie jest codzienną praktyką - od pracy kobiet i przyznania im możliwości prowadzenia samochodów po otwarcie kin i „opcjonalność” (potwierdził to kilka lat temu książę następca tronu Mohammed bin Salman, pieszczotliwie zwany MBS - z angielską wymową inicjałów) tradycyjnego stroju kobiecego, jakim jest abaja.

Rodzaje zagrożeń

Ze statystyk potwierdzonych obserwacjami wynika, że najwięcej pożarów powstaje w budynkach mieszkalnych, a podstawową przyczyną są zwarcia w instalacji elektrycznej. Wynikać to może z faktu, że bardzo często prace wykończeniowe, w tym instalacje elektryczne, wykonują pracownicy wybrani według kryterium ceny usług, nie fachowości, a niepokojąco często świadectwa ich kwalifikacji mają nieco inne pochodzenie niż ośrodki szkoleniowe czy szkoły. Zdecydowanie bliżej im do suku (czyli z arabskiego bazaru) w Indiach czy Pakistanie niż placówek edukacyjnych.

Rola straży pożarnej

Pierwsza straż pożarna powstała w Mekce w 1926 r. Grupa ta dołączyła do Generalnej Służby Bezpieczeństwa i została nazwana prezydenturą wszystkich strażaków. 23 maja 1948 r. w Medynie oraz w Rijadzie i Jeddah utworzono straż pożarną. W 1960 r. straż pożarna została wydzielona z Generalnego Dyrektoriatu Bezpieczeństwa i otrzymała nazwę Generalnej Dyrekcji Straży Pożarnej, była bezpośrednio związana z Ministerstwem Spraw Wewnętrznych. Dekretem królewskim nr 6358 z 22 lipca 1965 r. podjęto decyzję o zmianie nazwy Generalnej Dyrekcji Obrony Cywilnej. Generalny Departament Straży Pożarnej i Ratownictwa podlega zastępcy dyrektora generalnego Obrony Cywilnej ds. operacyjnych. Sprawuje on nadzór nad działaniami gaśniczymi, ratowniczymi i ratownictwa medycznego w całym Królestwie. A do jego zadań należy m.in.:

• przygotowanie planów rozwojowych i operacyjnych w celu osiągnięcia wysokiego poziomu działań ratowniczo-gaśniczych,
• rozwijanie umiejętności członków, grup i organizacji w zakresie ochrony przeciwpożarowej, ratowniczej i ratownictwa medycznego w celu ochrony przed zagrożeniami,
• przygotowanie planów użycia sił i środków pomiędzy prowincjami oraz wykorzystanie prywatnych zespołów w planach reagowania kryzysowego,
• przygotowanie instrukcji i regulaminów określających role i zadania strażaków oraz ratowników w reagowaniu na wypadki zgodnie z klasyfikacjami ich charakteru,
• koordynacja z działem szkoleń w celu prowadzenia kursów aktualizujących i podnoszenia kompetencji personelu,
• określenie rodzaju i klasyfikacji wypadków, sposobu reagowania, zastosowanego sprzętu i środków zgodnie z wytycznymi,
• dostarczanie sprzętu (w tym pojazdów), środków ochrony indywidualnej oraz innego wyposażenia wszystkim jednostkom straży pożarnej w królestwie,
• ocena potrzeb jednostek, takich jak sprzęt i wyposażenie, według rodzajów wypadków,
• monitorowanie wydajności i efektywności personelu oraz zapewnianie rozwiązań wszelkich problemów lub zakłóceń w pracy,
• zapewnienie gotowości strażaków i ratowników do interwencji w razie wypadku,
• poszukiwanie nowoczesnych rozwiązań technologicznych stosowanych w ratownictwie, aby zabezpieczyć stale rozwijające się przemysł, handel oraz przyrost populacji z różnorodnością zdarzeń,
• przygotowywanie opracowań i wskaźników dotyczących wypadków, przyczyn ich rozprzestrzeniania się, a także sposobów ich ograniczania,
• badanie przyczyn pożarów i opracowywanie przepisów, instrukcji i wzorów do realizacji prac badawczych w prowincjach,
• dokumentowanie wypadków za pomocą fotografii i raportów technicznych,
• udzielanie pierwszej pomocy całemu personelowi obrony cywilnej w czasie jego reagowania oraz wspieranie go innymi służbami ratunkowymi na wypadek sytuacji kryzysowych i katastrof.

System ochrony przeciwpożarowej w Arabii Saudyjskiej jest tak naprawdę wierną kopią systemu amerykańskiego. Szkolenia po dziś dzień prowadzą instruktorzy z różnych ośrodków w USA, choć obecnie częściej odbywa się to jako wymiana doświadczeń, natomiast na początku lat 50. XX w. firma Arabian American Oil Company, która obecnie nosi nazwę Saudi Aramco, zajmowała się kształtowaniem kultury bezpieczeństwa w Królestwie.

Strażackie kadry

Danych dotyczących struktury narodowościowej w Saudyjskiej Obronie Cywilnej nie udało mi się znaleźć, natomiast z własnego doświadczenia wiem, że w prywatnych - zakładowych strażach pożarnych większość kadry dowódczej stanowią Amerykanie, natomiast liniowymi strażakami są najczęściej Arabowie z krajów pozazatokowych. Wszyscy obcokrajowcy mogą pracować do 60. roku życia (niezależnie od pełnionej funkcji czy stanowiska), a potem muszą opuścić terytorium Królestwa Arabii Saudyjskiej.

Wymogi

Szkolenie i wymagania opierają się na standardach amerykańskich NFPA. Minimalne wymagania dotyczące kwalifikacji i wykształcenia liniowego strażaka obejmują spełnienie wymogów zawartych w NFPA 1001 (Standard for Fire Fighter Professional Qualifications), NFPA 1006 (Standard for Technical Rescue Personnel Professional Qualifications) oraz posiadanie przeszkolenia odpowiadającego naszej KPP (Certified First Responder, EMS lub EMT Basic Certification, w tym znajomość RKO i obsługi AED).

Wymogi, które muszą spełnić przyszli strażacy zgodnie z przywołanymi normami NFPA, wyglądają następująco. Aby ubiegać się o przyjęcie na szkolenie, trzeba być osobą pełnoletnią, mieć ważne prawo jazdy i nie być karanym sądownie. Jeśli kandydat spełnia te kryteria, będzie musiał przejść szkolenie, zdać egzamin, przejść pomyślnie test na obecność narkotyków, badania lekarskie oraz egzamin sprawnościowy. Minimalna liczba godzin nauki na poziomie Firefighter 1 to 206, ale według innych zaleceń może wynieść do 260.

Szkolenie Firefighter 1

Wszyscy nowi strażaccy rekruci zaczną od szkolenia Firefighter 1. Ten certyfikat ma na celu zapewnienie szkolonym całej podstawowej wiedzy na temat taktyki działań i metod stosowanych w straży pożarnej. Oznacza to zarówno szkolenie teoretyczne w zakresie strategii i zasad w gaszeniu pożarów, jak i szkolenie praktyczne ze sprzętem.

Adepci muszą spędzić dużo czasu na zajęciach teoretycznych, ucząc się różnych aspektów bezpieczeństwa pożarowego i metod gaszenia pożarów. Obejmuje to techniki interwencyjne, których będą używali podczas radzenia sobie z różnymi rodzajami pożarów. Poznają metody postępowania w różnych sytuacjach, np. przy wypadkach samochodowych (wraz z uwalnianiem ofiar), pożarach zbiorników paliwa, domów, problemach z odpadami niebezpiecznymi. Szkolenie może także obejmować metody ewakuacji poszkodowanych, zapewnienie wentylacji i nie tylko. Strażacy muszą znać podstawy przepisów BHP podczas pracy na miejscu akcji. Zapoznają się ponadto z podstawową wiedzą na temat materiałów niebezpiecznych i odpowiednimi narzędziami i środkami do ich neutralizacji czy gaszenia.

Zazwyczaj umiejętności praktyczne podzielone są na dwie kategorie: znajomość sprzętu i wyposażenia oraz znajomość standardowych procedur operacyjnych na miejscu akcji. Strażacy w cyklu szkolenia mają do czynienia z wieloma narzędziami i elementami wyposażenia. Oznacza to ćwiczenia z zastosowaniem sprzętu ochronnego, który zapewni im bezpieczeństwo podczas pożaru, a także narzędzi używanych do takich zadań, jak gaszenie pożarów i wejście siłowe do budynku. Rekruci muszą być w stanie bezpiecznie założyć odzież ochronną, aparaty powietrzne i maski oraz zdjąć je bez uszkadzania ich. Należy to również zrobić szybko, aby czas wejścia do akcji był jak najkrótszy. Jeśli chodzi o umiejętności praktyczne na miejscu zdarzenia, strażacy nauczą się, jak używać węży pożarniczych i innego sprzętu do gaszenia, aby radzić sobie z żywiołem.

Przedmioty egzaminacyjne obejmują prawidłowe zakładanie sprzętu, podstawowe umiejętności - np. wiązanie węzłów oraz praktyczne testy, takie jak prowadzenie wentylacji taktycznej i forsowanie drzwi. Minimalna wymagana liczba punktów do zaliczenia egzaminu wynosi zazwyczaj 70%. W większości jednostek strażacy po takim kursie zajmują się głównie działaniami pomocniczymi, ze względu na brak doświadczenia oraz podstawową wiedzę zawodową. Aby zostać pełnoprawnym członkiem zespołu, wymagane jest ukończenie kursu Firefighter 2.

Szkolenie Firefighter 2

Istnieje spora różnica między dwoma certyfikatami - Firefighter 1 i 2. Pierwszy z nich zapewnia podstawy do wykonywania zadań służbowych, co pozwala pracować pod ścisłym nadzorem lub w jednostkach ochotniczych. Firefighter 2 jest znacznie bardziej zaawansowany i zwykle wymagany do uzyskania awansu w straży pożarnej. Praktykanci mogą nauczyć się szerszego zakresu umiejętności operacyjnych, które pomogą im na miejscu akcji. Obejmuje to dalsze szkolenie w zakresie zmniejszenia szkód okołopożarowych, ewakuacji ludzi z miejsca zdarzenia i doboru właściwego sprzętu w danym rodzaju akcji. Kurs obejmuje również metody komunikacji oraz czynności zabezpieczające i przekazanie obiektu po zakończeniu działań.

Każdy pożar lub wypadek jest niepowtarzalny: w każdym są inne ofiary lub osoby zagrożone, różne czynniki ryzyka i wpływ na środowisko. Ratownicy muszą wykorzystać swoje umiejętności teoretyczne i praktyczne, aby znaleźć najlepsze rozwiązania i postępować zgodnie z aktualnymi wytycznymi. 70% prawidłowych odpowiedzi czy sposobów postępowania (im większa wiedza o sprzęcie, taktyce operacyjnej i innych kluczowych umiejętnościach, tym lepszy wynik końcowy) zapewnia zdanie egzaminu.

Certyfikatami potwierdzającymi spełnienie wymagań określonych w normie NFPA 1006 są:,: FSC 0450 (48 godz.) - ogólne wymagania dla ratownika technicznego, FSC 0341, FSC 0340, FSC 0339 (wszystkie po 16 godzin) - trzy poziomy ratownictwa z użyciem systemów linowych, w tym ratownictwo wysokościowe:, szkolenie poszukiwawczo-ratownicze i kurs KPP.

Kultura a ratownictwo - kobiety w służbie

W 2018 r. do straży pożarnej w Arabii Saudyjskiej zostały przyjęte dwie pierwsze Saudyjki, nastąpiło to w mieście Dżedda. W przypadku jednej z nich, Ghaziyah Al-Dossari, wybór ten stanowił kontynuację rodzinnej tradycji, ponieważ strażakiem jest jej ojciec. Druga z przyjętych kobiet, Abeer Al-Jaber, podkreśla, że mimo bardzo konserwatywnego podejścia do ról męskich i żeńskich w społeczeństwie saudyjskim może służyć w jednostce ratowniczo-gaśniczej razem z kolegami.

Trudno dziś sobie wyobrazić, że jeszcze w 2013 r. na jakąkolwiek pracę kobiet patrzono niechętnie (nawet pracując w biurach, musiały znajdować się w osobnych, wydzielonych sekcjach, co było kontrolowane przez urzędników z Ministerstwa Pracy, a prawo do samodzielnego prowadzenia samochodu uzyskały w połowie 2018 r.).

Jest to efekt gruntownych reform mających na celu wzmocnienie pozycji kobiet, które są zgodne z programem Vision 2030, promowanym przez saudyjskiego następcę tronu Muhammada ibn Salmana ibn Abd al-Aziz Al Su'ud. Szkolenie strażaczek przeprowadzono w obiektach treningowych Saudi Aramco, gdzie opracowano dla nich specjalny program szkoleniowy.

„Prawie” standardowa strażnica

Przykładowa remiza strażacka w Rijadzie to dwukondygnacyjna przestrzeń, w której znajdują się dwadzieścia cztery samochody ratowniczo-gaśnicze. W sąsiedztwie mieści się w pełni wyposażona stacja serwisowa do obsługi pojazdów oraz strefa magazynowa. Ściany wewnętrzne wykończone tynkiem i farbą, w miejscach wilgotnych płytki ceramiczne. Wykończenie ścian zewnętrznych to jasnobrązowy beton młotkowany, z płytkami ceramicznymi w wejściu i w warsztacie.

Strażacki sprzęt

Głównym partnerem saudyjskich strażaków jest firma Rosenbauer, posiadająca na terenie Królestwa dwa centra produkcji na potrzeby krajowych straży pożarnych. Jej siedziba znajduje się w Rijadzie, stolicy kraju. W King Abdullah City Economic (KAEC) oraz w fabryce w Jeddah są montowane pojazdy przeznaczone na rynek krajowy. Od 2016 r. ostateczny montaż wozów strażackich został oddany do użytku na rynek lokalny z wykorzystaniem tzw. zestawów SKD - podwozia częściowo zdemontowane oraz inne elementy wyposażenia pojazdów (np. zabudowa pożarnicza) są dostarczane jako komponenty do finalnego montażu w KAEC. Zestawy te są produkowane w Austrii i wysyłane do Arabii Saudyjskiej w celu ostatecznego montażu.

Co bardzo istotne, firma nazywa się Rosenbauer, ale z dodatkiem „Saudi Arabia” albo „Middle East”. Dlaczego? Ponieważ polityka gospodarcza domu Saudów jest banalnie prosta - chcesz robić interesy w naszym kraju? Znakomicie, ale jest jeden warunek. Musisz mieć lokalnego partnera, do którego w spółce musi należeć co najmniej 51% udziałów.

Bazy szkoleniowe i poligony

Saudyjski Civil Defense posiada własne ośrodki szkoleniowe, ale równie chętnie korzysta z usług wyśmienicie wyposażonych baz treningowych należących do prywatnych właścicieli, mających międzynarodowe akredytacje i prawo nadawania uprawnień związanych z różnymi elementami strażackiego rzemiosła, np. certyfikatów dokumentujących umiejętność samoewakuacji z tonącego śmigłowca HUET.

Zarobki strażaków

Strażak w Arabii Saudyjskiej zazwyczaj zarabia około 9030 SAR miesięcznie. Wysokość wynagrodzeń waha się od 4150 SAR (najniższe) do 14 400 SAR (najwyższe). Jest to średnia miesięczna pensja obejmująca mieszkanie, transport i inne świadczenia. Zarobki strażaków różnią się znacznie w zależności od doświadczenia, umiejętności, płci lub lokalizacji. Są to kwoty netto i rial do złotówki ma się mniej więcej jak jeden do jednego.

Tajne przez poufne

Przedstawienie bardziej rozbudowanego opisu struktury straży pożarnej w Arabii Saudyjskiej czy sylwetek dowódców na poziomie prowincji jest obecnie niemożliwe. Jeszcze kilka lat temu w anglojęzycznej prasie saudyjskiej, takiej jak Saudi Gazette czy Arab News, można było bez problemu znaleźć opisy akcji oraz poznać kierującego działaniami z imienia, nazwiska i stopnia. Dziś takie informacje już się nie pojawiają, podobnie jak szczegółowe dane dotyczące struktury jednostek czy nazwisk ich dowódców. Może być to konsekwencją szeroko rozumianej polityki antyterrorystycznej, choć oficjalnie nie ma żadnych wytycznych czy przepisów w tym obszarze. Tylko dla porównania podam, że w sułtanacie Omanu umieszczenie w mediach społecznościowych wizerunku umundurowanego funkcjonariusza Policji lub nieumundurowanego, ale z podaną informacją, że nim jest, grozi kara pozbawienia wolności do 2 lat. Oman jest uważany za zdecydowanie bardziej liberalne państwo niż Arabia Saudyjska.

dr inż. Paweł Wolny jest adiunktem badawczo-dydaktycznym na Wydziale Inżynierii Procesowej i Ochrony Środowiska Politechniki Łódzkiej